تبیین سیمای امام رضا (ع) بر مبنای تحلیل محتوایی روایت های رضوی (مورد پژوهشی: کتاب منتهی الآمال شیخ عباس قمی)

مجموعه گران‌سنگ منتهی‌الآمال تالیف شیخ عباس قمی که از مصادر مهم تشیع در تاریخ زندگانی پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع)به‌شمار می‌رود، محور اصلی بحث‌های این کتاب، احوال شخصی، مختصری از مناقب و فضایل و دیدگاه‌های اهل بیت (ع) است. از این میان، امام رضا (ع)این کتاب در بخشی مجزا به تبیین سیمای ایشان پرداخته است. نویسندگان در این مقاله بر آن بوده‌اند با مطالعه روشمند و تحلیل محتوایی گزاره‌های اخلاقی تربیتی امام رضا (ع) در فرازهای مختلف این کتاب، به تبیین نقش کارکردی این روایات به‌عنوان ابزار دینی در زمینه اهداف تربیتی جامعه بپردازند. چراکه برای تبیین دیدگاه‌ها و مبانی نظری و اعتقادی هر شخصیتی، لازم است به بررسی و تحلیل محتوای کلام او پرداخته شود. جمع‌بندی کلی از فضای حاکم بر این روایات، تجزیه و تحلیل داده‌ها، ارائه الگویی جامع برای اثبات نظام‌مند این روایات و کشف الگوهای تربیتی امام رضا g(ع) در غنی‌سازی فرهنگ رضوی در جامعه از دیگر اهداف این جستار به‌شمار می‌رود.روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از ابزارهای کتابخانه‌ای و نیز بررسی محتوایی در قالب‌های بیانی و جهت‌گیرانه است. بدین گونه که با تجزیه و تحلیل نظام حاکم بر این روایات، به کشف راهکارهای تربیتی و بومی سازی آن‌ها در جامعه همّت گمارده‌ایم.

discerning the moral visage of imam riḍā (as) based on contextual analysis of razavi narrations (contingent upon sheikh abbas qomi’s muntahi al-āmāl)

the invaluable anthology of muntahi alāmāl by abbas qomi is one of the vitally important shi’ism sources concerning the life history of the holy prophet (pbuh) and the twelve imams (as); the book mainly revolves around the personal conditions and an incisive epitome of the ahl albayt’s (as) benignities, virtues, and thoughts. to this end, imam riḍā (as) played a major role because of being contemporaneuos with the pinnacle of discrepancies and political tensions in the course of maʾmūn abbasi’s succession; the book draws attention to his majesty’s supersensible visage in certain parts of its content. in this article, the writers have set out to disclose the functional role of these narrations, known as the religious tools in the field of educational purposes of the society, using a methodical study and a contextual analysis of the educative aspects of imam riḍā’s (as) approach in the book; owing to the belief that to achieve knowledge of the viewpoints and the theoretical aspects of every character is to recognize the necessity for analyzing and examining the content of their speech and faith. the findings of this paper includes and is not limited to: a general summary of the atmosphere governing the narrations of the book, the examination and the analysis of the data, presentment of a comprehensive model for a systemic proof of these narrations, and the discovery of the educative methods of imam riḍā (as) for enriching the razavi culture in society. the research method of this study incorporates a descriptiveanalytical procedure by the utilization of library tools as well as a contextual examination in the expressive and directional formats. this article attempts to illuminate educational solutions and promote its localization in society.