بررسی گفتمان القایی در فرایند مناظرۀ امام رضا (ع) با علمای ادیان

در دوران امام رضا (ع)، به دلیل تحولات فرهنگی سیاسی جامعه، گفتمان های گوناگونی سربرآورند که هر کدام از آن‌ها به دفاع از ایدئولوژی خود پرداختند. در این میان، مناظراتی بین امام رضا (ع) و بزرگان ادیان شکل گرفت. امام در میدان نبرد اندیشۀ حق و باطل، تلاش می کند با استدلال های عقلی و نقلی به اثبات حقانیت اسلام بپردازد. نوشتار پیش رو، به روش توصیفی تحلیلی و با هدف تبیین راهبردهای امام در ارتقای فکری جامعه به واکاوی مناظرۀ ایشان و روند شکل گیری معنا در آن می پردازد و در این مسیر، از رویکرد نشانه معناشناسی استفاده می کند؛ رویکردی که در یک فرایند پویا و جهت مند، به دنبال نفوذ به عمق معانی نهفته در چارچوب گفتمان است و کارکردهای آن را تبیین می کند. همچنین، نشانه‌ معناشناسی به‌عنوان ابزاری علمی، امکان تحلیل روشمند متون را فراهم می آورد. این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه معنا می تواند از ورای القا به تولید برسد و نظام گفتمانی خاصی به‌وجود آورد. یافته ها نشان می دهد که راهبردهای القایی استدلال و اقناع سازی، از جمله راهبردهای تعاملی است که در مناظره ها استفاده می شود. امام طی این فرایندهای مجابی، بر اساس قدرتی که از درون ایشان می جوشد، به تولید کلام می پردازد. در نتیجۀ این تولید، گسترۀ کلام افزایش می یابد و کنشگر مقابل به شناخت می رسد. پس از رسیدن به این شناخت است که کنشگران (جاثلیق، راس الجالوت، هیربد اکبر و عمران صابی) تسلیم می شوند و حقانیت اسلام به اثبات می رسد.

A Study of Induced Discourse in the Process of Imam Riḍā’s(as) Debatewith Religious Scholars

During the time of Imam Riḍā (as), due to the cultural and political developments of the society, various discourses emerged, each of which defended its ideology. In the meantime, debates took place between Imam Riḍā (as) and the elders of the religions. In the battlefield of right and wrong, the Imam tries to prove the legitimacy of Islam with rational and narrative arguments. This article, in a descriptiveanalytical method and with the aim of explaining the Imam’s strategies in the intellectual development of society, analyzes his debate and the process of meaning formation in it, and in this direction, uses the semantic sign approach; the approach that, in a dynamic and directional process, seeks to penetrate deep into the meanings embedded in the discourse and explains its functions. Also, the sign of semantics as a scientific tool provides methodical analysis of texts. This article seeks to answer the question of how meaning can go beyond induction to production and create a particular discourse system. Findings show that induction strategies of reasoning and persuasion are among the interactive strategies used in debates. During these persuasive processes, the Imam produces words based on the power that emanates from him. As a result of this production, the range of speech increases and the opposite actor acquires knowledge. It is after reaching this knowledge that the actors (Jāthalīq, Raʾs alJālūt, Hirbod Akbar and ‘Imrān Ṣābī) surrender and the legitimacy of Islam is proved.