بازخوانی گسترۀ عصمت پیامبران در روایات محمد بن جهم از امام رضا (ع)

شیخ صدوق دو باب از کتاب عیون اخبار الرضا را به موضوع عصمت اختصاص داده و در هر یک روایتی را از امام رضا (ع) نقل کرده است. این دو روایت در موضوع گسترۀ عصمت، بر گونه‌ای از عصمت نسبی که می‌توان از آن با عنوان  عصمت ضروری یاد کرد، دلالت دارد. در این نوع عصمت، بر عصمت مطلق پیامبران از انجام هر گونه گناه، خطا، سهو و فراموشی در آنچه به امر پیامبری و رسالت آنان مربوط می‌شود، پیش از پیامبری و پس از آن تاکید و در عین حال امکان رخداد سهو و خطا در امور نامربوط به پیامبری ایشان آن هم پیش از عصمت پذیرفته شده است. این موضع گرچه با دیدگاه بیشتر عالمان شیعه که به عصمت مطلق باور دارند، متفاوت است اما با توجه به برخی ویژگی‌های دو روایت مانند صراحت در تبیین گستره عصمت و ارائه تاویل از آیات ظاهر در گناه و خطای پیامبران، با اطمینان بیشتر می‌توان مدلول آن‌ را به عنوان دیدگاه مورد تایید امام رضا (ع) معرفی کرد. عصمت ضروری با دلایل عقلی عصمت ناسازگار نیست و با شواهد متعدد قرآنی، روایی و تاریخی سازگاری بیشتری دارد.

Reconsideration on the Extent of the Infallibility of the Prophets in the Narrations of Mohammad ibn Jahm from Imam Riḍā (as)

Sheikh Saduq has dedicated two chapters of the bookʿUyūn Akhbār alـ Riḍā, to the issue of ’Ismat and in each one he has narrated a narration from Imam Riḍā (as). These two narratives refer to the extent of infallibility, on a kind of relative infallibility that can be called essential infallibility. In this type of infallibility, the absolute infallibility of the prophets from committing any sin, error, mistake and forgetfulness in what is related to the message of prophethood and their mission is emphasized before and after prophethood, while at the same time, the possibility of inadvertence and error in unrelated affairs to his prophethood has been accepted even before infallibility.Although this position differs from that of most Shiite scholars who believe in absolute infallibility, however, according to some features of two narratives, such as explicitly explaining the scope of infallibility and providing an esoteric interpretation of the apparent verses on the sin and error of the prophets, with more certainty can be signified as the view approved by Imam Riḍā (as).Essential infallibility is not incompatible with the rational reasons of infallibility and is more compatible with numerous Qur’anic, narrative and historical evidences.