بررسی دگردیسی معرفتی مهدی اخوان ثالث در نگاه به مکتب رضوی

مهدی اخوان ثالث، شاعر توانای معاصر، از معدود شاعرانی است که با دو رویکرد متفاوت درباره امام رضا(ع) سخن گفته ‌است. مطالعۀ دفترهای شعری اخوان نشان می ‌دهد که وی در دهه‌های نخستین شاعری خود نگاه خوش‌بینانه ‌ای به ملزومات بیرونی و نمودهای اجتماعی مکتب رضوی ندارد؛ اما در اواخر دورۀ شاعری، این تلقی جای خود را به باور و فراتر از آن عشق و ارادت قلبی به مقام امام رضا (ع) می ‌دهد. این دگردیسی در نظام فکری اخوان ثالث به عنوان یک شاعر برجسته و دگراندیش معاصر بسیار حائز اهمیت است و نشان می‌دهد که شعر دگراندیش معاصر نیز از تاثیرات اندیشۀ رضوی برکنار نمانده است. نظر به اهمیت این موضوع، تحقیق حاضر در پی تبیین چگونگی و چرایی این دگردیسی اعتقادی است؛ به عبارتی در این پژوهش در پی پاسخ به این سوالیم که تغییر دیدگاه اعتقادی اخوان به جایگاه امام رضا (ع) چگونه و به چه دلایلی رخ داده است. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است. با مد نظر قرار ‌ دادن آرا برخی صاحب نظران و با تحلیل اشعار شاعر، نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که دگردیسی معرفتی اخوان بر اساس دو فرضیۀ «تکامل» و «تناقض» قابل تبیین است؛ بر اساس فرضیۀ «تکامل»، شاعر با تجدید نظر در مواضع پیشین خود، سیری تکاملی را تجربه کرده و با ارادت به ساحت رضوی، بُعد دینی اعتقادی اندیشه‌اش را به کمال رسانده و بر اساس فرضیۀ «تناقض»،  شاعر تا پایان عمر در حیرت و تناقض معرفتی به سر برده است.

Investi(ع)atin(ع) Epistemolo(ع)ical Transformation in Mehdi Akhavan Sales’s Poetry: From the Perspective of Raḍavi Doctrine (Imam Riḍā’s Thou(ع)hts)

Raḍavi doctrine (or Imam Riḍā’s status and thou(ع)hts) is a concept impartible from Iranian culture, especially Persian poetry and prose. In contemporary literature, not only has this effect not diminished, but it has manifested itself in a variety of attitudes and diverse methods. Mehdi Akhavan Sales, a si(ع)nificant contemporary poet, is one of the few poets who has spoken about Imam Riḍā (as) with two different views. Investi(ع)atin(ع) Akhavan’s poetry revels that he did not have an optimistic view of external necessities and social manifestations of Raḍavi doctrine in his early poetic years. However, at the end of the poetic period, this perception (ع)ives way to believin(ع) in the Raḍavi position and beyond that, i.e. love and devotion to Imam Riḍā (as). This epistemolo(ع)ical transformation can be explained on the basis of the two hypotheses of evolution and contradiction. Accordin(ع) to the contradiction hypothesis, the poet has lived in astonishment and epistemolo(ع)ical contradiction for the rest of his life. This transformation in Akhavan’s intellectual system as a prominent dissident poet in the contemporary period is very important, indicatin(ع) that contemporary dissident poetry has not ne(ع)lected the illumination of Imam Riḍā’s thou(ع)hts.