مواضع امام رضا(ع) در برابر گفتمان های مشروعیت سیاسی دستگاه خلافت

مشروعیت حکومت ها(legitimacy) همواره و حداقل از یونان باستان تاکنون به عنوان یکی از مباحث کلیدی دانش سیاسی مطرح بوده است. در جهان اسلام نیز هرچند صورت بندی های ارائه شده برای انعقاد خلافت، از مقام فعل و عمل متاخر بوده، اما می توان گفت در زمان امامت هشتمین پیشوای شیعیان، بسیاری از آن ها ساخت یافتگی خود را به دست آورده بودند. حال چنانچه از منظر علم سیاست به روایات حضرت رضا(ع) نظر افکنده شود، مشاهده خواهیم کرد بسیاری از آموزه های رضوی مرتبط با مشروعیت حکومت است. این پژوهش می‌کوشد بر اساس روش توصیفی تحلیلی نشان دهد در بازۀ زمانی حیات حضرت رضا(ع) (148-203ق) چه گفتمان هایی در زمینۀ مشروعیت خلافت وجود داشته و دیدگاه امام هشتم شیعیان در مواجهه با آن ها به چه صورت بوده است؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد دستگاه خلافت، مبنای ثابتی برای مشروعیت نداشته و بر اساس رخدادهای پیشین، در مقام تئوریزه‌سازی برآمده است؛ نیز در دورۀ خلافت عباسی، راهکارهایی برای تقویت مشروعیت اندیشیده شد. روایات نیز نشان می‌دهد آن حضرت در کنار ارائۀ الگوی شیعه یعنی «نصّ»، هر دو مسیر دستگاه خلافت یعنی برساخت‌های مشروعیت و راهکارهای تقویت‌بخش را نقد کردند تا علاوه بر رویکرد اثباتی، در مقام نفی نیز به اصول سیاسی مکتب شیعه، جانی تازه ببخشند.

The Positions of Imam Riḍā (as) Against the Discourses of Political Legitimacy of the Caliphate

The legitimacy of governments has always been, at least since ancient Greece, one of the key issues in political science. In the Islamic world, although the formulations presented for the ratification of the caliphate were later than the status of action, but it can be said that during the Imamate of the eighth Shiite Imam, many of them had achieved their structure. Now, if we look at the narrations of Imam Riḍā (as) from the perspective of political science, we will see that many of Raḍavi’s teachings are related to the legitimacy of the government. Based on a descriptiveanalytical method, this study tries to show what discourses were held in the period of the life of Imam Riḍā (as) (148203 AH) regarding the legitimacy of the Caliphate and what was the view of the Eighth Imam of the Shiites in the face of them? The results of the research show that the caliphate did not have a solid basis for legitimacy, and based on previous events, it has become a theorizing; also, during the Abbasid caliphate, strategies were considered to strengthen legitimacy. The narrations also demonstrate that in addition to presenting the Shiite model, the text, they criticized both paths of the caliphate system, that is, the constructions of legitimacy and strengthening strategies, in order to give a new life to the political principles of the Shiite school.