جایگاه حرم مطهر رضوی در سیاست مذهبی صفویان

ظهور صفویان و به‎دنبال آن رسمی‎سازی مذهب تشیّع در ایران، تحولات فرهنگی زیادی پدید آورد که آثار آن تا به امروز نیز باقی است. پادشاهان صفوی در این راه از ابزارهای متعددی استفاده کردند که توسعه اماکن مذهبی شیعی، یکی از آنها بود. بی‎گمان مهم‎ترین مکان مذهبی در ایران، حرم مطهر امام رضا (علیه‎السلام) بود. بارگاه علی‎بن‎موسی‎الرضا (علیهماالسلام) با توجه به اینکه در درون مرزهای قلمروِ صفوی بوده و صفویان نیز خود را از طریق امام موسی کاظم (علیه‎السلام) منسوب به آن حضرت می‎دانستند، نسبت به قبور سایر ائمه (علیهم‎السلام) از موقعیت خاصی برخوردار بوده است. از این‎رو، پادشاهان صفوی توجه ویژه‎ای به این آستانه مقدس داشته و از ظرفیت‎های آن مکان برای ترویج تشیع بهره‎برداری کردند. این پژوهش سعی دارد ضمن تبیین جایگاه حرم مطهر رضوی در درون سیاست مذهبی صفویان برای ترویج تشیّع، به‎صورت موردی نگاهی به کارکردهای این مکان در امر توسعه تشیّع داشته باشد. در این نوشتار برای رسیدن به درک مناسبی از این موضوع، جایگاه این مکان در تاریخ‎نگاری عصر صفوی بررسی خواهد شد.. گزارش‎های تاریخی حکایت از توجه زیاد پادشاهان صفوی به این بارگاه مطهر دارد و زیارت، توسل، عبادت و اعتکاف و دفن در حرم و... از مواردی هستند که مورد توجه مورخان قرار گرفته‎اند.

Raḍavī Shrine Position in Safavid Religious policy

The rise of the Safavids and the subsequent formalization of the Shiism in Iran created a lot of cultural changes that still remains to this day. The Safavid kings used several tools in this way, one of which was the development of Shi’i religious sites. Undoubtedly, the most important religious place in Iran was the holy shrine of Imam Riḍā (as). The shrine of ‘Alī ibn Mūsā alRiḍā (as), considering that it was within the borders of the Safavid realm, and the Safavids attributed themselves to the Prophet (pbuh) through Imam Mūsā Kāzim (as), therefore, the shrine of Imam Riḍā has faced with a special position in relation to the other Imams’ graves (as). Hence, the Safavid kings paid much attention to this sacred threshold and took advantage of the capacities of that place to promote Shiism.This study attempts to explain the role of Raḍavī shrine in the context of the Safavid religious policy to promote Shiism, as a case study of the functions of this place in the development of Shiism.In this paper, the position of this place in the historiography of Safavid era will be reviewed in order to achieve a good understanding of this issue. Historical reports indicate the great attention of the Safavid kings to this holy shrine, and pilgrimage, entreat (tawassul), worship and retreat (’Itikaf) and burial in the shrine, etc. are among the issues that are of interest to the historians.