وحدت ذاتی خدا در کلام امام‎رضا (علیه‎السلام)

در نظام معرفتی اسلام، اساسی‌ترین شناخت، شناخت خداوند و مهم ترین مبحث در شناخت خدا، توحید است. بنیان عقیدۀ توحیدی انسان، توحید ذاتی است. این عقیده، بر اساس وحدت ذاتی خداوند شکل می‌گیرد. برای درک واقعیت وحدت ذاتی خداوند، بهترین منبع، سخنان اهل‎بیت (علیهم‎السلام) است. پژوهش‌هایی که با عنوان توحید در کلام اهل‎بیت (علیهم‎السلام) انجام شده، یا ناظر به معنای عام آن یعنی خداشناسی است یا اینکه دقت فلسفی لازم را ندارد. پژوهش دقیق فلسفی دربارۀ تبیین وحدت ذاتی خداوند در بیانات حضرت رضا (علیه‎السلام) صورت نگرفته است. در این مقاله به این پرسش که «از کلمات امام هشتم (علیه‎السلام) چه مطالب و دلایلی درباره وحدت ذاتی خداوند می‌توان استنباط کرد؟» پاسخ داده شده است و با کمک تقسیم‎های فلسفی و به روش توصیفی‎تحلیلی، دو بخش اصلیِ وحدت ذاتی یعنی بساطت مطلق ذات الهی و وحدانیتش از کلمات امام‎رضا (علیه‎السلام) استخراج شده است. در بخش بساطت ذات خدا در کلام حضرت، به سلب جزء و بعض و حدّ و نیز دلایلی بر نامحدودبودن خداوند دست یافتیم. علاوه بر آن، از صمدیت خدا، امتناع تصور حقیقت ذات خدا و عدم قابلیت اشاره ذات او نیز نامتناهی بودن وجود خداوند را تبیین کردیم. سپس با معرفی خداوند به‎عنوان تنها‌ موجود نامحدود، یکتایی خدا در بساطت مطلقه‌اش نیز ثابت شد. در بخش دوم نیز به تبیین و اثبات یکتایی ذات الهی، با نفی وحدت عددی و با دلایلی چون «عدم اجماع بر شرک»، «مخلوق بودن ضدیت و مقارنت» و «برهان بسیط‎الحقیقه» با استفاده از کلام حضرت پرداختیم.