«تبعیض مثبت» یا «تبعیض رَوا»؟ تاملی بر مفهوم‌شناسی تبعیض در نظام حقوقی ایران؛ مطالعه موردی «بومی‌گزینی‌های استخدامی»

معنای لغوی »تبعیض « دلالتی بر مثبت یا منفی بودن این مفهوم ندارد، لکن در اصطلاح حقوقی به‌عنوان یک مفهوم منفی شناخته می‌شود. »تبعیض مثبت « به عنوان یک مفهوم نوظهور در حقوق عمومی، از مطالعات تطبیقی، وارد مباحثات علمی داخلی شده است. نظر به برخی ابهامات در خصوص این مفهوم، مقنن اساسی از مفهوم »روایی تبعیض « بهره برده که بسط نظری آن می‌تواند زمینه‌ساز تحقق »عدالت « در معنای مورد نظر مقنن اساسی باشد. از این رو، مسئله اصلی پژوهش حاضر »بررسی تفاوت‌های نظری تبعیض مثبت و تبعیض روا و رویکرد نظام حقوقی ایران نسبت به این دو مفهوم « است که با روش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. در ادامه نسبت میان »بومی‌گزینی‌های استخدامی « با »تبعیض روا « به عنوان یک مطالعه موردی واکاوی شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که پیوندی ناگسستنی میان »تبعیض روا « و »عدل « در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. معنای »عدل « نیز به »تناسب « نزدیک است. »تبعیض مثبت « که ریشه در »برابری « و »مساوات « دارد، در نظام حقوقی ایران جایگاهی ندارد. در خصوص بومی‌گزینی استخدامی نیز باید با تفکیک میان بومی‌گزینی در مناطق عادی و محروم، هر مصداقی از بومی‌گزینی بر مفهوم »تبعیض روا « عرضه شود. رویه دیوان عدالت اداری نیز این تفکیک را پذیرفته است.

“Affirmative action” or “licit discrimination?” A Reflection on the Concept of Discrimination in the Legal System of Iran;case study of “Indigenous employments”

The literal meaning of ldquo;discrimination rdquo; does not imply whether it is positive concept or not, but in term of law it is a negative concept. ldquo;Positive discrimination rdquo; as an emerging concept of public law, has entered from comparative studies to the domestic debates. Due to some ambiguities about this concept, the constitutional legislator has used the concept of legitimateness of discrimination , the theoretical development of which can pave the way for the realization of justice in the meaning intended by the constitutional legislator. So, the main question of the present inquiry is ldquo;to investigate the theoretical differences between positive discrimination and licit discrimination and the approach of the legal system of Iran to these concepts rdquo;, which has been studied by descriptiveanalytical method. In the continue the relationship between ldquo;indigenous employments rdquo; and ldquo;licit discrimination rdquo; is explored as a case study. The results of this study showed that there is an inseparable relation between ldquo;licit discrimination rdquo; and ldquo;justice rdquo; in the Constitution of the Islamic Republic of Iran. The meaning of the ldquo;justice rdquo; is also close to the ldquo;proportionality rdquo;. ldquo;Positive discrimination rdquo; that rooted in ldquo;equality rdquo;, has no place in the legal system of Iran. In the case of Indigenous employments, each instance of employments should be presented on the concept of ldquo;licit discrimination rdquo; by considering the distinguish between Indigenous employment in normal and deprived areas. The procedure of the Court of Administrative Justice has also accepted this distinction.