بررسی تغییرات غلظت فلزات سنگین و شاخص های آلودگی رسوبات سطحی رودخانه ماشلک نوشهر (استان مازندران)

رودخانه ماشلک یکی از مهم ترین رودخانه های منتهی به دریای خزر در باختر استان مازندران می باشد. به منظور پایش های زیست محیطی تعداد 25 نمونه از رسوبات بستر این رودخانه برداشت گردید و مورد آنالیز دانه بندی و icp-ms قرار گرفت. مطالعات رسوب شناسی نشان دهنده بافت گراول ماسه ای برای نهشته های رودخانه ماشلک می باشد. بررسی غلظت فلزات سنگین نشان داد که بیشترین غلظت فلزات سنگین به ترتیب متعلق به v، cr، zn، ni، cu، pb، co و mo  می باشد. بر اساس استانداردهای کیفیت رسوب، رسوبات ماشلک نسبت به فلز کروم و نیکل دارای آلودگی می باشند. شاخص غنی شدگی دو فلز کروم و نیکل نشان دهنده آلودگی متوسط و سایر فلزات نشان دهنده آلودگی کم می باشد. شاخص زمین انباشت فقط برای فلز کروم آلودگی کم تا متوسط را نشان می دهد. بررسی خطر اکولوژیک فلزات سنگین در نهشته های رودخانه ماشلک حاکی از نبود آلودگی این نهشته ها دارد و نشان دهنده خطر کم منطقه مورد مطالعه می باشد. نتایج تحلیل همبستگی نشان دهنده همبستگی مثبت و بالای فلز al با کلیه فلزات سنگین  و رابطه مثبت و معنی دار متوسط ذرات در اندازه گل با غلظت این فلزات می باشد. آزمون تحلیل مولفه اصلی نیز منجر به شناسایی 2 فاکتور اصلی گردید. فاکتور اصلی شامل فلزات co، al، v، cu، ni، zn و cr است که نشان دهنده منشا زمین زاد برای فلزات سنگین می باشد، فاکتور دوم نیز شامل ذرات در اندازه گل وmo  می باشد. تلفیق نتایج آماری نشان دهنده منشا زمین زاد فلزات سنگین در نهشته های رودخانه ماشلک و نقش ذرات در اندازه گل در حمل و انتقال این فلزات می باشد. در مجموع به علت عدم تمرکز مراکز صنعتی و همچنین صعب العبور بودن کرانه رودخانه ماشلک در بالادست که امکان فعالیت‌های انسانی در منطقه را محدود می کند، رسوبات این رودخانه آلودگی ناچیزی را نسبت به فلزات سنگین دارند و عمده آلودگی های این رسوبات به صورت نقطه ای و به علت فعالیت های کشاورزی و یا ایستگاه پساب محل دفن زباله و شهرک صنعتی در محدوده های پایین دست رودخانه می باشد.

the investigation of heavy metals concentration variation and pollution indices of surface sediments of mashalak river in nowshahr (mazandaran province)

mashalak river is located in the north of iran and is one of the most important rivers leading to the caspian sea west of the mazandaran province. to conduct environmental monitoring, 25 samples of sediments were collected from the mashalak riverbed. the samples were analyzed by icp-ms. a review of heavy metal concentrations suggested that the highest concentrations of heavy metals pertained to vanadium, chromium, zinc, nickel, copper, lead, cobalt, and molybdenum, respectively. according to sediment quality guidelines (sqgs), mashalak sediments are more likely to be contaminated with chromium and nickel. the enrichment index shows that chromium and nickel produce moderate pollution while other metals have low pollution. using the geo-accumulation index, only chromium shows low to moderate pollution. examining the ecological risk of heavy metals in the mashalak river deposits suggests these deposits are not contaminated, indicating that the ecological risk of the area under study is low. the principal component analysis (pca) test results helped identify two main factors. the main factor includes such metals as cobalt, aluminum, vanadium, copper, nickel, zinc, and chromium, which have both lithogenic and anthropogenic origins simultaneously, as the secondary factor includes the former.