استفاده از داده‌های رسوب‌شناسی و اقلیم برای بررسی خاستگاه ریزگرد، مطالعه موردی: منطقه خور و بیابانک (استان اصفهان)

در پژوهش حاضر خاستگاه ریزگردها در خور و بیابانک مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، 28 نمونه از رسوبات سطحی (ماسه بادی) در منطقه مورد مطالعه، برای بررسی رسوب‌شناسی و کانی‌شناسی نمونه‌برداری انجام گردید. از نظر دانه‌بندی بیش‌تر رسوبات در اندازه ماسه بسیار ریز، و چند نمونه در اندازه سیلت و رس بوده که می‌توانند به وسیله باد و توفان‌ تا مسافت و مدت زمان زیادی حمل گردند. شناخت پدیده‌های اقلیمی از راهکارهای کاهش خسارات ناشی از مخاطرات طبیعی می باشد. داده‌های روزانه، ماهانه و سالانه مربوط به ریزگرد، میزان بارندگی و سرعت و راستای وزش باد مربوط به بازه زمانی 1370 تا 1389 از سازمان هواشناسی کشور دریافت گردید. بررسی‌ها نشانه چیرگی راستای باد شمال خاوری و باختر به خاور است. کانی‌های سنگین روشن مانند پیروکسن، بیوتیت، آمفیبول، کانی‌های سنگین تیره (کانی‌های اپک) در رسوبات شناسایی گردیدند. پیروکسن در رسوبات منطقه‌ی مورد مطالعه از فراوانی بالایی برخوردار است (1 -2/1 درصد کل رسوب و  5 تا 10 درصد کانی‌های سنگین) و بیشتر از نوع کلینوپیروکسن (اوژیت) است. با توجه به پراکندگی درصد ذرات زیر 63 میکرون و وضعیت مورفولوژیکی و اقلیمی و راستای وزش بادها، چنین دریافت گردید که بخش باختری منطقه خور و بیابانک، می‌تواند کانون‌ اصلی تولید ریزگرد در منطقه به شمار آید. شناخت کافی از خاستگاه و زمان بروز آن می‌تواند در کاهش خسارات زیست بوم ناشی از آن موثر باشد. بدین خاطر، چشمه‌های تولید و انتشار ریزگردها مورد مطالعه قرار گرفته است. بر اساس مطالعات انجام شده، در شمال خاوری اصفهان بیانگر خاستگاه سنگ های آذرین اسیدی حدواسط و افیولیت‌های منطقه انارک و سنگ‌های الترامافیک دگرسان شده‌ی پروتروزوییک تا پالئوزوییک پیشین انارک- خور و نیز مجموعه‌های افیولیتی رخنمون یافته در راستای گسل‌هایی مانند نایین دهشیر- بافت و غیره است.

implication of sedimentology and climatic data for recognition of dust origin, a case study: khour and biabanak area (isfahan province)

possible sources of the dusts in the khour and biabanak were been investigated. for these purposes, 28 surface samples from this area were collected for sedimentology and mineralogy studies. most of the surficial sediments of the area are fine sand, a few samples with silt and clay size; which are susceptible to wind erosion. furthermore, climatology could facilitate a better understanding of natural hazards such as dust events. climatic data for a period of 20 years (1991-2010) including rainfall, dust events, wind speed and directions obtained from meteorological organization of iran were analyzed. major wind directions are w and ne. heavy minerals including pyroxene, biotite, amphibole, as well as some opaque minerals are recognized in these sediments, among which the pyroxene is more frequent than the others (1-1.2% av. in whole samples and up to 5-10% in heavy mineral fraction). most of the pyroxene is augite. according to climatic conditions, overwhelming fine grain sediment particle size (less than 63 µ) of the area and predominant wind direction, the dusts might originate from west of the khour and biabanak. detailed knowledge of dust provenance could aim to eliminate its environmental impacts. hence, possible sources of dusts were examined. majority of the sediment cover in the ne of isfahan provenance are originated from acidic, intermediate and ultramafic rocks exposed in the anarak area; altered ultramafic rocks of proterozoic to early palaeozoic in the anarak-khour; as well as ophiolites exposed along major faults such as naein-dehshir-baft.