عوامل موثر بر غنی شدگی عناصر کمیاب و برهمکنش آن با ماده آلی در شیل های نفتی قالیکوه لرستان، باختر ایران

تاقدیس قالیکوه در 35 کیلومتری شهرستان الیگودرز، استان لرستان، باختر ایران و در زون زمین ساختاری زاگرس مرتفع قرار دارد. شیل های نفتی قالیکوه در دو سازند سرگلو و گرو با سن ژوراسیک میانی و کرتاسه زیرین قرار گرفته اند. سازند سرگلو شامل مجموعه ای از رسوبات شیلی و سنگ آهک های رس دار است که در بخش انتهای این سازند شیل نفتی تشکیل شده است. سازند گرو متشکل از افق شیل نفتی با ضخامت های متفاوتی از نهشته های آهک نازک تا متوسط لایه و شیل های آمونیت دار و گرهک های لایه ای چرتی سیاه رنگ است. شیل های این دو سازند در ناحیه زاگرس مرتفع به دلیل غنی بودن از اجزای حیاتی (organic mater)، کروژن نوع i و ii ماده آلی و بلوغ حرارتی نسبتا پایین که در ابتدای پنجره نفتی قرار دارند، تشکیل ذخایر شیل نفتی را داده اند. این پژوهش به بررسی تاثیر فرایندهای ژئوشیمیایی بر غنی شدگی عناصر کمیاب و برهمکنش آن با ماده آلی در شیل های نفتی قالیکوه می پردازد. نمونه های شیل نفتی با استفاده از روش های xrf، xrd،icp-ms و rock-eval تجزیه شدند و نتایج آن ها با روش های آماری مورد بررسی قرار گرفت که نتایج بدست آمده بیانگر غنی شدگی بالایی عناصر  cd,mo,ag,u,csمی باشد. همچنین با بررسی همبستگی اکسیدهای اصلی، ماده آلی، کانی های تشکیل شده و عناصر غنی شده مشخص گردید که غنی شدگی عناصر کمیاب u، v،cd مرتبط با ماده آلی و اتوژنیک می باشند، عناصر ca،si،p منشاء زیستی دارند و عناصر ag،ti منشاء آواری دارند.

Factors affecting trace elements enrichment and its interaction with organic materials in Qalikouh oil shale, Lorestan, western Iran

Qalikouh anticline is located 35 km southwest of Aligudarz city, Lorestan province, SW of Iran. The area is located in the high structural zone of Zagros. The oil shales of the areas are located in the Middle Jurassic and Lower Triassic of Sargelu and Garu Formations. The Sargelu Formation contains a series of shale, carbonate, oil shale and clays. Garau Formation includes oil shale horizons with different thicknesses, ammonite shales and black cherty layer. The shales of these two formations in the high Zagros region have formed oil shale reserves due to their richness in organic matter (OM), kerogen type is I and II and relatively low thermal maturity at the beginning of the oil window. This study focuses on the effect of geochemical processes on the enrichment of trace elements and its interaction with organic matter in Qalikouh oil shale. analysis was performed by XRF, XRD, ICPMs and RockEval methods and Statistical significance was analyzed. The results of this study indicated the high enrichment of elements Cd, Mo, Ag, U, Cs. The correlation between immobilized and mobile oxides, organic matter, formed minerals and other factors was tested. These tests revealed that the enrichment of trace elements is affected by clastical, biological and autogenic materials. Elements U, V, Cd are related to organic and autogenic matter. Elements Ca, Si, P are of biological origin and elements Ag, Ti are of clastical origin.