شواهدی بر غرق شدن پلاتفرم کربناته فارس در ژوراسیک، جنوب ایران

مطالعه چیدمان رخساره‌ها و محیط رسوب‌گذاری توالی‌های ژوراسیک منطقۀ فارس، گویای تحولات مهمی در تاریخچۀ تکامل این قسمت از حوضه ی رسوبی زاگرس از جمله خروج از آب تا غرق‌شدن پلاتفرم کربناته در آن دوره است. به‌منظور بررسی جنبه‌های مختلف این رویدادهای زمین‌شناسی، دو بُرش از نهشته‌سنگ‌های ژوراسیک در کوه گدون و میدان نفتی کوه‌سیاه از نظر رسوب‌شناسی، چینه‌نگاری و چاه‌نگاری مطالعه شدند. یافته‌های این تحقیق نشان داد که توالی رسوبی ژوراسیک زیرین منطقۀ فارس عمدتاً شامل سنگ‌های کربناته و شیل‌هایی است که در بخش داخلی یک رمپ هموکلینال نهشته‌ شده‌ است. این توالی به یک افق خاک آهکی (کالکریت) منتهی می‌شود که همزمان با ناپیوستگی آلنین و خروج پلاتفرم از آب تشکیل ‌شده ‌است. پیشروی دریا و برقراری دوباره پلاتفرم در اوایل ژوراسیک میانی منجر به پوشانده‌ شدن سطح ناپیوستگی با کربنات‌های پیراکشندی، شیل‌های دریایی عمیق و سنگ آهک‌های پلاژیک است. پوشانده ‌شدن بدون واسطه نهشته‌های پلاتفرمی با رخساره‌های دریایی عمیق باژوسین، نشانه افزایش ناگهانی فضای رسوب‌گذاری و غرق‌شدن سکوی کربناته فارس است. چنین شرایطی، نتیجه عمیق‌شدن سریع حوضه ناشی از فرونشینی تکتونیکی همزمان با بالابودن سطح جهانی آب دریاها در باژوسین است. در این زمان، تغییر محیطی بارزی در حوضه زاگرس روی داد که طی آن پلاتفرم وسیع و پیوسته (اپیریک) ژوراسیک پیشین از هم تفکیک و سامانه رسوبی تازه‌ای ایجاد شد. این سامانه متشکل از دریاهای عمیق و پلاتفرم‌های کربناته در بین آن ها بود و توسعه بیش تر دریاهای باز را نشان می‌دهد. تشابه محیط رسوبی نهشته‌های باژوسین در فارس و حوضه گوتنیا (لرستان و شمال عراق) نشانه گسترش دریاهای عمیق در بیش تر مناطق زاگرس است. با این اوصاف، غرق‌شدن پلاتفرم کربناته ژوراسیک یک رویداد فراگیر و نقطه عطف در تاریخ رسوب‌گذاری و تکامل ساختاری زاگرس است که رژیم رسوبی پس از آن کاملاً متفاوت شده‌ است.

Evidence of the drowning of the Fars carbonate platform in the Jurassic, southern Iran

The study of facies stacking and depositional environment of the Jurassic successions in the Fars region indicates important changes in the evolution history of the Zagros Basin, including subaerial exposure and drowning of the platform during that period. To investigate the different aspects of these geological events, two sections of the Jurassic sedimentary rocks in Gadvan anticline and Kuhe Siah oilfield have been studied by sedimentology, stratigraphy and well logging. The results indicate that the Lower Jurassic sedimentary sequence is composed mainly of carbonate rocks and shales deposited in the inner part of a homoclinal ramp. This sequence terminated by a calcareous soil horizon (calcrete) which formed simultaneously with the Aalenian unconformity and related platform emergence. Subsequent marine transgression and reestablishment of the platform during early Middle Jurassic resulted in the discontinuity surface covered by peritidal carbonates, deepmarine shales and pelagic limestones. Immediate overlap of the platform deposits with the Bajocian deepmarine facies indicates a sudden increase in accommodation space and drowning of the Fars carbonate platform. The drowning was the result of rapid deepening of the basin caused by tectonic subsidence and a coeval global sealevel rise. This time slice represents a significant environmental change across the Zagros Basin during which the Early Jurassic undifferentiated platform (epeiric shelf) evolved into a new sedimentary system. This system containing deepmarine basins separated by platform areas reflects a change to more open marine conditions. Similar sedimentary environment of the Bajocian deposits in Fars and Gotnia Basin (Lurestan and northern Iraq) indicates the extension of deepmarine environment in most areas of the Zagros. Therefore, drowning of the Jurassic carbonate platform is a pervasive event and turning point in sedimentation history and structural evolution of the Zagros Basin that the sedimentary regime has since been quite different.