ریزگرد و کانون های آن: مبانی و روش های شناسایی و تثبیت این کانون ها با نگرش ویژه به دشت خوزستان

پدیده ی ریزگرد از مهم ترین چالش های زیست محیطی جوامع امروزی می باشد. شناخت این پدیده و راهکارهای مقابله با آن از مباحث نوین در رسوب شناسی محیطی است. شناسایی کانون های ریزگرد با استفاده از روش های متعددی همچون تکنیک دورسنجی و ماهواره ای، مطالعات رسوب شناسی و ژیوشیمی، ردیابی رسوب با کمک مدل های آماری و داده کاوی و یا تلفیقی از این روش ها امکان پذیر است. مهم ترین عوامل ایجاد ریزگرد عبارتند از خشکسالی، فرسایش، عدم وجود پوشش گیاهی و هم چنین مدیریت ناصحیح منابع آبی می باشد. برای مقابله با آثار ریزگرد مالچ پاشی، احداث بادشکن، احداث تله های رسوبی و مدیریت صحیح منابع آب از مهم ترین فاکتورها و راهکارهای کاهش توفان های ریزگرد و تثبیت کانون های گردوغبار می باشد. پدیده ریزگرد تاثیر مستقیم بر سلامت انسان و بخش کشاورزی و ساخت و ساز و تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد و کاهش کیفیت زندگی داشته است. وجود 7 کانون داخلی ریزگرد در کنار حدود 5 کانون خارجی ریزگرد در استان خوزستان، سبب شده که این استان همواره در معرض توفان های گرد و غبار قرار گیرد. ترکیب رسوب شناسی این ریزگردها عموما در سه گروه سیلیکات، کربنات و تبخیری جای می گیرد و تیپ رسوبی عمده نهشته های کانون های داخلی دشت خوزستان گل ماسه ای با کمی گراول است. پارامترهای رسوب شناسی نهشته های کانون های گرد و غبار دشت خوزستان در یک روند قایم از شمال به جنوب بهبود پیدا می کنند. خاستگاه عمده ی نهشته های کانون های داخلی گنبدهای نمکی، سازندهای مارنی، ماسه سنگی و کنگلومرایی می باشد. پایش های زیست محیطی بر روی کانون های ریزگرد و نمونه های ریزگرد دشت خوزستان حاکی از وجود آلودگی های زیست محیطی متاثر از جنگ تحمیلی، فعالیت های نفتی و پتروشیمی در کنار فعالیت های صنعتی و کشاورزی می باشد.

Dust and its centers: basics and methods of identifying and stabilizing, with a special attitude to the Khuzestan Plain

The phenomenon of fine dust is one of the most important environmental challenges nowadays. Recognition of this phenomenon and strategies in dealing with it is one of the new topics in environmental sedimentology. Detection of dust centers is possible by using various methods such as telemetry and satellite techniques, sedimentology and geochemistry studies, sediment tracking with the help of statistical models and data mining or a combination of these methods. The most important causes of dust are drought, erosion, lack of vegetation and improper management of water resources. To deal with the effects of dust, mulching, construction of windbreaks, construction of sediment traps and proper management of water resources are the most important factors and strategies to reduce dust storms and stabilize dust hotspots. The dust phenomenon has had a direct impact on human health and the agricultural and construction sectors, and imposed a direct and indirect impact on the economy and reduced quality of life. Existence of seven internal dust centers along with about 5 external dust centers in Khuzestan province has caused this province to be constantly exposed to dust storms. The sedimentological composition of these fine dusts generally falls into three groups: silicate, carbonate and evaporation, and the main sedimentary type of deposits in the interior of Khuzestan plain is sandy mud with a little gravel. Sedimentological parameters of deposits of dust centers of Khuzestan Plain improve in a vertical trend from north to south. The main sources of deposits of internal foci are salt domes, marl formations, sandstone and conglomerate. Environmental monitoring on dust centers and fine dust samples in Khuzestan Plain indicates the existence of environmental pollution affected by the imposed war, oil and petrochemical activities along with industrial and agricultural activities.