تدوین برنامه مدیریت رودخانه های شهری مبتنی بر مطالعات رسوب شناسی، با مثال هایی از کارون و کرخه

رودخانه ها به لحاظ زیست محیط و تامین آب، دارای اهمیت بسزایی هستند. استفاده درست از منابع رودخانه ها می تواند در حفظ این منابع ارزشمند نقش برجسته ای داشته باشد. در کشور ایران به سبب میانگین بارش سالانه پایین و قرارگیری بیش تر مناطق کشور در اقلیم های خشک و نیمه خشک، بسیاری از شهرها در حاشیه رودخانه ها بنا شده اند. از آنجایی که منابع حیاتی آب شرب، کشاورزی و صنعت از این رودخانه ها تامین می گردد، اهمیت حفظ و پاسداری از آن ها در سلامت جامعه امری انکارناپذیر است. طی دو دهه گذشته به سبب وقوع چندین سال خشکسالی پیاپی و احداث سدهای متعدد، سطح آب زیرزمینی و به تبع آن رودخانه ها افت اساسی داشته است. به سبب افت سطح آب بخش هایی از بستر و دشت سیلابی رودخانه ها مورد تعرض شهری قرار گرفته و در این تعرض گاهی سازمان های دولتی نیز دخیل بوده اند و مجوزهایی برای آن صادر نموده اند. در این مطالعه به عنوان مثال رودخانه های کارون، کرخه و تغییرات ایجاد شده در آن بررسی شده است. در خلال 4 سال گذشته روند بارندگی ها در منطقه غرب و جنوب غرب کشور به سبب تغییرات اقلیمی سیاره زمین با بارندگی های بالاتر از میانگین های بلندمدت و به صورت سیل آسا رخ داده و هنوز هم ادامه دارد. به نظر می رسد عقب نشینی توده های یخی در قطب شمال موجب انحراف چند درجه ای توده های باران زای اقیانوس اطلس جنوبی شده و این توده ها با عبور از قاره آفریقا و منطقه عربستان خود را به فراز ایران می رسانند. پیش تر اغلب این توده های باران زا به طرف پاکستان و هند رفته و سبب باران های شدید در آنجا می شدند. برخورد این توده های اطلسی با توده های مدیترانه ای چرخنده های بزرگی را بر فراز زاگرس ایجاد نموده و باران های سیل آسا را در غرب و جنوب غرب سبب شده است. در این مطالعه اثرات چنین بارش هایی بر شرایط رودخانه های کارون و کرخه طی چند سال اخیر بررسی شده است. در این بررسی ها مشخص گردید که رفتار رودخانه های مذکور به نحوی تغییر کرده که می بایست رویکرد های مواجه با آن ها به ویژه در محدوده شهرها تغییر یابد. اصلی ترین تغییر در راهبرد کمک به تحمل بار رسوبی و حجم آب رودخانه در طی سیلاب هاست.

Development of urban river management plan based on sedimentological studies, with examples from Karun and Karkheh

River systems are very important in terms of environment and water supply. Proper use of river resources could play an important role in preserving these valuable resources. In Iran, due to the low average of annual rainfall and the locating of most parts of the country in arid and semiarid climatic regions, many cities are built along rivers. Since the vital resources of drinking, agriculture, and industry water are provided by these rivers, the importance of preserving and protecting them in the health of society is undeniable. Over the past two decades, the rivers base level and consequently groundwater level have dropped significantly due to several consecutive years of drought and the construction of numerous dams. Due to the drop in rivers base levels, parts of the riverbeds and floodplains have been occupied by the urban constructions, and the government have sometimes been involved in this attack and have issued permissions for it. In this study, as example, Karun and Karkheh rivers and the changes made in the river systems have been studied. During the last 4 years, however, the trend of rainfall in the western and southwestern regions of the country has changed due to the climate changes of the planet Earth with rains above the longterm average and in the sizes and form of floods. The retrogradation of the ice sheets in the Arctic seems to have caused the rainy masses of the Atlantic to deviate by several degrees, and these rainy masses cross the African continent and the Saudi region and reach Iran. In the past, most of these rainy masses went to Pakistan and India, causing heavy rains and floods there. The collision of these Atlantic masses with the Mediterranean masses and frontogenesis has created large cloud masses swirls over the Zagros mountains and caused torrential rains in the west and southwest of the Iran. In this study, the effects of such rainfall on the conditions of Karun and Karkheh rivers in recent years have been investigated. In these considerations, it was found that the behavior of these rivers has changed in such a way that the strategies to deal with them should be changed, especially in urban areas. The main change in the strategy is to help withstand sediment load and river water volume during floods.