کانی شناختی و پراکندگی اجزای رسوبی در بخش شمالی خلیج فارس (پهنه دریایی و رودخانه های ورودی)

در این پژوهش، اجزای رسوبی و کانی ها در بخش شمالی خلیج فارس و رودخانه های ورودی به آن بررسی شده است. این بررسی بر پایه ویژگی های رسوب شناختی (اندازه دانه ها، نوع رسوب و اجزای سازنده) و کانی شناختی با بهره گیری از داده های بدست آمده در این پژوهش انجام گرفته است. 200 نمونه ی رسوب سطحی از ژرفای 10 تا 100 متری آب از مناطق ساحلی تا بخش های ژرف بستر ایرانی خلیج فارس و رودخانه های ورودی به آن (ژرفای 1 تا 4 متر آب) با نمونه گیر فکی برداشت شد و از دید اندازه دانه ها، محتوای زیستی و آواری و کانی شناسی (واکاوی پراش پرتو ایکس) واکاوی شدند. رسوبات بستر از دانه های آواری به نسبت کم تر (مانند کوارتز، فلدسپار، میکا و خرده سنگ) و آلی زیستی به نسبت بیش تر (مانند گاستروپودا، استراکودا، اکینودرم، بریوزوا و فرامینیفر های پلانکتونیک و کف زی) ساخته شده اند. بیش از 50 درصد از اجزای بستر از دانه ها در اندازه سیلت و رس (گل) ساخته شده است. 4 نوع رسوب عمده (گِل با کمی گراول، گل ماسه ای، گل گراولی و گل ماسه ای با کمی گراول) بیش از 75 درصد از رسوبات بستر را ساخته است. اجزای آواری حوضه پیش بوم خلیج فارس تقریبا از فرسایش کمربند کوهستانی آناتولی زاگرس دریافت شده است. همانندی رسوبات رودخانه ای و دریایی کم ژرفا و ژرف (به استثنای  قطعات پوسته در رسوبات دریایی) نشان دهنده خاستگاه یکسان آن ها است. افزون بر آن، تاثیر سازوکار های گوناگون انتقال رسوبات مانند جریان های امواج، رودخانه ای و کشندی در پراکندگی رسوبات در مناطق کم ژرفا در این پژوهش دوباره به اثبات رسیده است. رودخانه های ورودی به خلیج فارس از عوامل مهم تامین و انتقال دانه های آواری (دانه ها دراندازه گراول – رس) به بخش شمالی آن هستند. دانه های آواری و آلی زیستی توسط جریان های دریایی و کشندی در تمام خلیج فارس پراکنده می شوند. بیش تر کانی های رسی (کائولینیت، ایلیت، اسمکتیت، کلریت) به استثنای پالی گورسکیت (منشا اتوژنیک) در بخش شمالی خلیج فارس از نوع آواری هستند.

Distribution of sedimentary constituents and mineralogy in the northern part of the Persian Gulf (marine area and incoming rivers)

Sedimentological aspects of the Iranian side of the Persian Gulf were investigated in present study. The research objective was to identify the sediment components and compositions of the Persian Gulf continental shelf and incoming rivers. In total, 200 surface samples were collected from bed materials of the study area ranging 10 to 100 m water depths and incoming rivers (between 1 to 4 m water depths) using Van Veen Grab. Sample preparation was implemented to granolumetric test to identify biota and detrital content and to determine mineralogy (xray diffraction analysis) of sediments. Results showed low contribution of detrital components (i.e. quartz, feldspar, mica and rockfragment) and high contribution organicbiogenic components (i.e. gastropoda, ostracoda, echinoderm, bryozoan and benthonicplanktonic foraminifera) in sediment composition. Accordingly, more than 50% of seabed components composed of mud (silt and clay)size particles. Four types of sediment textures, slightly gravelly mud, sandy mud, gravelly mud and slightly gravelly sandy mud have formd more than 75% of these sediments. Detrital components of the Persian Gulf foreland basin are drived almost the AnatoliaZagros mountain belt.  The similarity of fluvial and shallowdeep marine sediments (with the exception of shellfragments in marine deposits) indicates similarity in their origins. In addition, effects of various sediment transport mechanisms such as fluvial, tidal and waveinduced currents on distribution of sediments in the shallow zone have been proved agine in present study. Incoming rivers to the northern part of the Persian Gulf are the most important factors in supplying and transporting detrital components. Detrital and organicbiogenic components are scattered by tidal and marine currents across the Persian Gulf. The most clay minerals (kaolinite, illite, smectite and chlorite) with the exception of palygorskite (autogenic origin) are detrital in the northern part of the Persian Gulf.