سنگ نگاری، زمین شیمی و تاریخچه دیاژنتیکی بخش دولومیتی سفیدار (تریاس بالایی) در منطقه فارس، جنوب ایران

بخش دولومیتی سفیدار یکی از واحدهای سنگ چینه ای تریاس (نورین) حوضه زاگرس است که در نواحی محدودی از جنوب ایران رخنمون دارد. این بخش شامل دولومیت های متوسط تا ستبر لایه قهوه ای رنگ است که به صورت یک لایه راهنما در انتهای توالی رسوبی سازندهای خانه کت (کربنات های زاگرس بلند) و دشتک (رخساره کربناته تبخیری زاگرس چین خورده) حضور دارد. در این تحقیق کانی شناسی، زمین شیمی و تاریخچه تغییرات دیاژنتیکی رخنمون های دولومیت سفیدار منطقه فارس در تاقدیس خانه کت به ستبرای حدود 20 متر و کوه سورمه به ستبرای 30 متر مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفته است. داده های حاصل از بررسی مقاطع نازک، مقادیر عناصر مختلف و ایزوتوپ های پایدار اکسیژن و کربن از پیچیدگی مراحل تشکیل این واحد دولومیتی حکایت می کنند که از سه نوع دولومیت میکروکریستالین، متوسط بلور و زین اسبی تشکیل شده است. در مرحله نخست، دولومیت های ریز بلور در سبخای یک پلاتفرم اپی ریک متاثر از تبخیر و تغلیظ شورابه ها، در دمای نزدیک به سطح زمین (25 تا 35 درجه سانتی گراد) به وجود آمدند. افزایش اندازه و استوکیومتری و تغییرات ژئوشیمی در دولومیت های متوسط و درشت بلور گویای نقش فرایندهای دیاژنتیکی مرتبط با دفن از جمله تجدید تبلور در تشکیل آن ها است. دولومیت های اخیر محصول تغییرات دیاژنتیکی در اعماق 1 تا 3 کیلومتری درون زمین و در دمای 54 تا 108 درجه سانتی گراد هستند. تفاوت قابل توجه مقادیر بعضی عناصر فرعی دولومیت سفیدار از جمله کاهش آهن و منگنز و افزایش استرانسیم در نمونه های بُرش خانه کت می تواند به جهت جریان سیالات دولومیت ساز به سمت شمال منطقه مربوط باشد. گسل های عمده منطقه از جمله پیشانی کوهستان و زاگرس بلند ضمن کنترل هندسه حوضه رسوبی، نقش اساسی در تعیین جهت جریان و مسیر انتقال سیالات دولومیت ساز داشته اند. با وجود تفاوت قابل توجه رخساره ها و توالی رسوبی تریاس در زیرپهنه های مختلف زاگرس، دولومیت سفیدار با رخساره سنگی مشابه و گسترش جغرافیایی زیاد در این مناطق تا خلیج فارس و شمال عربستان شناخته شده است. این موضوع حاکی از تغییرات مهمی در زمین شناسی فلات قاره جنوب اقیانوس نئوتتیس، به خصوص پیوستگی حوضه و حاکم شدن شرایط رسوبی یکسان در مناطق دو سوی گسل زاگرس بلند در اواسط تریاس پسین است.