بررسی تنوع گیاهی زیراشکوب اجتماعات گیاهی در امتداد گرادیان ارتفاعی در غرب کوه‌های آلاداغ، شمال شرقی ایران

درک الگوهای پراکندگی و تنوع گونه‌های گیاهی در امتداد شیب‌های محیطی به‌ویژه زمان گسستگی زیستگاه‌ها به دلیل فشار شدید انسان، برای مدیریت اکوسیستم‌ها ضروری است. منطقه درکش که در غرب کوه‌های آلاداغ در استان فلوری خراسان-کپه‌داغ واقع شده است، دربرگیرنده شرقی‌ترین لکه‌های باقی‌مانده از جنگل‌های هیرکانی بوده و دارای سه ریختار پوشش گیاهی اصلی شامل درختچه زارها، جنگل‌های بلوط (quercus castaneifolia) و گیاهان نیمه آلپی است. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات تنوع زیستی گیاهی در زیراشکوب اجتماعات گیاهی فوق در راستای گرادیان ارتفاع است. از 187 پلات با ابعاد 2×2 مترمربع و در امتداد گرادیان ارتفاعی 1300متری در طبقات ارتفاعی 100 متری و به روش طبقه‌بندی‌شده-تصادفی نمونه‌برداری شد و فراوانی و سطح پوشش گونه‌ها تخمین زده شد. ویژگی های فلوریستیک و شاخص های مختلف تنوع اندازه گیری شدند. 252 گونه گیاهی متعلق به 161 سرده و 44 تیره شناسایی شدند. از این تعداد 41 گونه انحصاری یا نیمه انحصاری هستند. همی کریپتوفیت ها و تروفیت ها شکل های زیستی غالب در این منطقه هستند. 46.8 درصد گونه‌های گیاهی به عناصر رویشی ایران-تورانی، 17.5 درصد به عناصر دو ناحیه ای، 17.5 درصد به عناصر سه ناحیه ای، 11.5 درصد به عناصر چند ناحیه‌ ای، و 6.7 درصد به عناصر اروپا-سیبری تعلق دارند. شاخص‌ های تنوع هیل و شاخص های تنوع بتا در زیر اشکوب اجتماعات درختچه زار، دارای بالاترین میزان بوده و سپس زیراشکوب جنگل بلوط و زیراشکوب نیمه آلپی، در رده های بعدی قرار دارند. روند تغییر تنوع در راستای گرادیان ارتفاع به صورت سینوسی است. به منظور حفاظت از تنوع گونه ای و جوامع گیاهی ارزشمند به ویژه گیاهچه های جوان بلوط، توصیه می‌شود که یک دالان حفاظتی در امتداد گرادیان ارتفاعی ایجاد شود. این راهبرد برای حفاظت بهینه از تنوع زیستی در این زیستگاه‌های منحصربه‌فرد ضروری است.

plant diversity in the understory of plant communities along the elevational gradient in western aladagh mountains, northeastern iran

understanding the different patterns of plant diversity and distribution along the environmental gradients is essential for managing ecosystems, especially in fragmented habitats due to intensive human pressure. the darkash area is located in the western aladagh mountains in khorassan-kopet dagh floristic province. the easternmost patches of the hyrcanian montane forests grow in this area. the three main vegetation types in the area are shrublands/scrub forests, oak forests (quercus castaneifolia), and subalpine vegetation. in this study, we aimed to evaluate the plant diversity in the understory of plant communities along the elevational gradient. we sampled 187 vegetation plots (2m x  2m) along a 1300m elevational gradient (in 100-m classes) using the stratified-random method and estimated the abundance and canopy cover of the species. floristic characteristics and different diversity indices were measured. in total, 252 plant species belonging to 161 genera and 44 families were identified. of these, 41 species were found to be endemic or semi-endemic. hemicryptophytes and therophytes are the dominant life-forms in the study area. the irano-turanian elements (46.8%) make the major chorotype in the flora of the area, followed by bi-regional (17.5%), tri-regional (17.5%), pluri-regional (11.5%), and euro-siberian (6.7%) elements. the shrubland understory has the highest hill’s and beta diversity indices, followed by the oak forest and the subalpine understory. the biodiversity changes sinusoidally along the elevation. in order to protect plant species, especially young oak seedlings, it is recommended to create a protective corridor along the elevational gradient in this area. this strategy is essential to protect plant diversity in these habitats.