حکمرانی عمومی، برنامه‌ریزی توسعه و توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران

هدف: پژوهش حاضر به دنبال بررسی جایگاه توسعه سیاسی در سپهر برنامه‎ریزی توسعه و حکمرانی عمومی در جمهوری اسلامی ایران است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که آیا جمهوری اسلامی برنامه مدونی را برای توسعه سیاسی دنبال می‎کند؟ و این‎که حکمرانی عمومی در چارچوب نظام جمهوری اسلامی ایران چه اقتضائاتی را به‌وجود می‎آورد؟طرح پژوهش/ روش‎شناسی/ رویکرد: این بررسی به روش کیفی و به صورت کتابخانه‎ای انجام شده است. داده‎ها پس از بررسی و مطالعه اسناد، مقالات، مصاحبه‎ها و سخنرانی‎ها گردآوری، تنظیم و تحلیل شده‎اند.یافته‎ها: توسعه سیاسی در اواخر دهه 1950 زیر نفوذ مکتب نوسازی آغاز شد. مکتب نوسازی، توسعه سیاسی را از منظر ایالات متحده و کشورهای غربی مفهوم‎پردازی کرد. با وجود تحولات نظری زیادی که این مفهوم در چارچوب رقابت‎های ایدئولوژیک دو بلوک در دوران جنگ سرد و پس از آن پشت سر نهاده، همچنان غایت نظام حکمرانی و توسعه سیاسی، تنظیم روابط دولت و جامعه در چارچوب‎های مبتنی بر تجربه جوامع صنعتی و پیشرفته غربی با استفاده از روش‎های مشارکتی و رقابتی برای پیشبرد اراده اکثریت جامعه است. انقلاب اسلامی ایران، تجلی تحول سیاسی بزرگی بود که طرحی نو برای نظام حکمرانی عمومی و توسعه سیاسی ایران درانداخت، اما تحلیل داده‎ها نشان می‎دهد هیچ برنامه مدونی برای توسعه سیاسی در ایران پس از انقلاب وجود نداشته است. اگرچه برخی احکام مندرج در برنامه‎های توسعه ناظر بر مسائل سیاسی بوده‎اند، اما چارچوب مشخصی که همه بخش‎های برنامه توسعه را در جهت توسعه سیاسی هماهنگ و همسو نماید، وجود نداشته است.پیشنهادهای اجرایی: در چارچوب نظام فکری رهبران جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی، غایت توسعه سیاسی و کارکرد نظام حکمرانی، برخلاف معنای رایج آن، استقرار قواعد و احکام اسلامی و برقراری جامعه و تمدن اسلامی برای سعادت دنیا و آخرت بشر در نظر گرفته شده است. نظام حکمرانی در چنین بستری تنظیم جامعه با قواعد اسلام است. این قواعد با مراجعه به منابع فقه شیعی قابل‎دستیابی است و در چنین شرایطی حکمرانی مطلوب و اعتبار حکمرانی عمومی، در بهترین حالت محصول اتفاق نظر میان فقهای شیعه به معنای نخبگان حاکم است. در سال‎های بعد از انقلاب اسلامی، برنامه مستقلی برای توسعه سیاسی تدارک دیده نشده است. با توجه به اهمیت توسعه سیاسی برای پیشبرد آرمان جامعه و تمدن اسلامی، لازم است نظریه‎پردازی لازم برای این مهم انجام شود و برنامه‎ریزی مستقلی متناسب با مفهوم خاص توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران تدارک دیده شود تا بتواند مجموعه تحولات جامعه و برنامه‎های مختلف نظام را مطابق با گام‎های پیش‎بینی‎شده، در مسیر تمدن‎سازی اسلامی قرار دهد.

public governance, development planning and political development in the islamic republic of iran

purpose: the purpose of this article was to examine the role of political development in the context of development planning and public governance in the islamic republic of iran. it also intended to find out if the country has ever followed a formal documented program for political development. furthermore, it tried to explore the requirements of public governance in the framework of the islamic republic of iran’s system.methodology: data were collected, organized, and analyzed after reviewing and studying documents, articles, interviews, sand lectures.findings: data analysis shows that there has been no independent, formal, and documented plan for political development ever since the revolution was won. although some provisions of the development plans have focused on political issues, none has provided a noticeable framework to coordinate and align all parts of the development plans with political development.implications: the goal of political development and the function of public governance in the ideology overshadowing the islamic republic is regulating the society based on islamic teaching. the source of this teaching is shiait fiqh; accordingly, ideal governance and dependable public governance will be the product of unanimity among shiait high ranking clergies (fuqaha). considering the importance of political development to advance and realize the society’s ideology and the islamic civilization, it is imperative for the state to produce a workable theory and an independent plan in accordance with the specific concept of political development in the islamic republic of iran in order to be able to harmonize the set of changes in the society and various programs according to the planned steps in the path of islamic civilization.