تدوین مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران

هدف: نظام مالیات‌بر‌ ارزش ‌افزوده در ایران به دلیل جوانی و نوپا‌بودن، به تازگی مورد توجه قرار گرفته است و بالتبع تاکنون بسیاری از جنبه‌های کیفیت حسابرسی‌ مالیاتی ‌ارزش ‌افزوده و راهبردهای ‌دستیابی به کیفیت حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده و ارتقای آن، تبیین نگردیده است. همچنین پژوهش‌های گذشته جنبه‌های محدودی از حسابرسی ‌مالیاتی ‌ارزش ‌افزوده را مدّنظر قرار داده‌اند؛ بنابراین هدف از انجام این پژوهش، تبیین و توصیف جنبه‌های گوناگون کیفیت حسابرسی ‌مالیاتی ‌ارزش ‌افزوده و راهبردهای ارتقای آن می‌باشد. روش: در این پژوهش برای بار نخست، با بهره‌مندی از رهیافت کیفی و با کمک روش نظریه‌پردازی زمینه‌بنیان و استفاده از مصاحبه‌های عمیق، ذینفعان اساسی نظام حسابرسی مالیاتی‌ارزش‌افزوده مورد پژوهش قرار گرفتند. برای این منظور با 26 نفر از خبرگان با تخصّص حسابرسی ‌مالیاتی ‌ارزش ‌افزوده که در این حوزه دارای تجربه اجرایی بوده‌اند در اواخر سال 1398 مصاحبه‌‌های عمیق صورت پذیرفت. روش نمونه گیری در این تحقیق، روش نمونه گیری نظری و انتخاب نمونه با استفاده از تکنیک گلوله برفی صورت پذیرفته است. یافته‌ها:داده‌های پژوهش به کمک روش کُدگذاری باز، کُدگذاری محوری و انتخابی که از اجزاء پیکره روش نظریه‌پردازی زمینه‌بنیان است، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقوله‌های اصلی و خردمقوله‌ها(مفاهیم) استخراج شد. در این پژوهش، در مجموع 49 مقوله اصلی و همچنین 256 خردمقوله‌ها(مفاهیم) کشف و شناسایی گردید و در قالب مدل جامع راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی ‌ارزش ‌افزوده ارائه گردید.نتیجه‌گیری:مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده بر اساس رویکرد سیستمی که دربرگیرنده دو بخش کلان شامل ارائه‌دهندگان خدمات حسابرسی‌مالیاتی‌ارزش افزوده در سه خرده‌سطح(سطح کارحسابرسی‌مالیاتی، سطح ارکان رفع اختلاف‌‌‌مالیاتی و سطح سازمانی) و بخش دریافت‌کنندگان خدمات حسابرسی‌مالیاتی‌ارزش‌افزوده در یک خرده‌سطح(مودیان مالیاتی ارزش افزوده) با کشف و شناسایی عوامل راهبردی، شرایط مداخله‌گر(زمینه‌ای) و پیامدهای آن به همراه شرایط بستر طراحی و ارائه شد. دانش‌افزایی: با توجه به فقدان پژوهش جامع در ایران در این خصوص، مدل چندوجهی طراحی‌شده حاصل دیدگاه خبرگان مختلف در سطوح ذکر شده بوده و دیدگاه جامع و وسیعی از راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات ‌بر ارزش ‌افزوده در ایران در سطح کار حسابرسی مالیاتی«گروه حسابرسی مالیاتی» ارائه می‌نماید.

Devloping Strategies model to improve tax audit quality in Iran’s valueaddedtax(VAT) system

Purpose: In order to explain and describe different aspects of value added tax audit quality and the strategies to improve it, the main beneficiaries of value added tax audit were for the first time investigated,Method: This study uses a qualitative approach and the grounded theory method and deep interviews. To this purpose, a total of 26 cases of experts with value added tax audit expertise,who had executive experience in this area,were deeply interviewed in late 2019.Results: The model of strategies to improve value added tax audit quality was designed and proposed based on system approach,Conclusion: Considering systemic approach, this model is embraced two macro parts, including value added tax audit service providers and value added tax audit service receivers.Contribution: Given the lack of comprehensive research in Iran in this regard, the proposed multidimensional model is the result of various experts’ opinions at the above mentioned levels that presents a comprehensive broad perspective toward the strategies to improve tax audit quality in value added tax system in Iran.