مقاومت اسلامی و نسبت آن با فلسفه تاریخ از منظر نهج البلاغه

مقاومت اسلامی مهمترین راهبرد نظام جمهوری اسلامی است اما چنان که شایسته است در ساحت نظریِ آن پژوهش نشده است. مقاله حاضر با هدف تحکیم بنیان نظری مقاومت اسلامی تلاش نموده است با مراجعه به نهج البلاغه به عنوان یکی از مهمترین منابع تولید کننده اندیشه های سیاسی اجتماعی در مکتب تشیع (منبع) طرح کلیِ مقاومت در اسلام را از منظر معارف علوی نمایان سازد.(هدف) در این راستا، به نظر آمد کلان نظریه فلسفه تاریخی امام علی (ع) به عنوان بستری نظری برای شناخت نظریه مقاومت عمل می‌کند و برای شناخت عمیق و صحیح نظریه مقاومت از منظر امام علی (ع)، ناچار باید ارتباط آن را با نظریه فلسفه تاریخی ایشان مورد شناسایی قرار داد.(مساله) با کاربست روش تحلیلی و استنباطی و اکتشاف ترابط مضمونیِ داده‌های پژوهش (روش) این رهآورد حاصل شد که امام علی (ع) تاریخ را هدفمند و قانون‌مند و سنن الهیِ حاکم بر تاریخ را تنها میزانِ معتبر برای تحلیل تاریخ می‌دانند. تاریخ دو گونه حرکت خطی و دورانی دارد. حرکت دورانی تاریخ ما بین پهنه‌ی سقوط یا جاهلیت و عرصه‌ی صعود یا عقلانیت معنا می‌یابد. مقاومت عنصر تعیین کننده در خروج جامعه از جاهلیت و ورود به عرصه عقلانیت و استمرار حیات در این حالت است و ترک مقاومت زمینه سازِ حرکت تاریخیِ نزولی جوامع و بازگشت به جاهلیت است.(یافته‌ها)

islamic resistance and its relationship with the philosophy of history from the point of view of nahj al-balagha

with the aim of consolidating the theoretical foundation of islamic resistance (goal), this article has tried to extract the model of islamic resistance from the transcendental perspective of imam ali (a.s.) by referring to nahj al balagheh (source). in this regard, it seemed that the general view of the historical philosophy of imam ali (as) and its theoretical elements provide a very suitable platform for the explanation of resistance. based on this issue, the present article is knowledge of the place of resistance in the theory of historical philosophy of imam ali (as) (problem) by applying the analytical and inferential method and exploring the thematic correlation of the research data (method), this conclusion was reached that imam ali (as) ) consider history to be purposeful and law based and the divine traditions governing history as the only valid measure for analyzing history. historical traditions show a kind of circulation in the course of history with the axis of opposition between right and wrong (reason and ignorance) and resistance plays a role as an irreplaceable element in this pattern. the resistance can be divided into two major stages before the death (prior resistance) and after it (posterior resistance) and the abandonment of resistance is the cause of the downward movement of history and the return of faith societies to ignorance. (findings)