چالش اندیشۀ سیاسی سید قطب فراروی گسترش مردم‌سالاری دینی در جهان اسلام

مردم‌سالاری دینی الگویی جدید از حکومت دینی است که آن را برخی اندیشوران دینیِ نوگرا در قرن بیستم مطرح کردند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ظهوریافت. این نظریه با وجود نو بودن و سازگاری با مبانی دینی، هنوز نتوانسته به عنوان یک الگو در جهان اسلام جلوه کند و به‌رغم مهم بودن، پژوهش چندانی دربارۀ آن صورت نگرفته است. (پیشینه) در این باره این پرسش مطرح است که با نگاه موردی به اندیشه‌های سید قطب، اندیشه‌های سلفی و بنیادگرا چه نقشی فراروی گسترش مردم‌سالاری دینی در جهان اسلام ایفا کرده‌اند. (مسئله) این پژوهش مهمترین چالش فراروی گسترش مردم‌سالاری دینی در جهان اسلام را برخی اندیشه‌های سلفیِ مبتنی بر خلافت می‌داند. (فرضیه) به طورخاص اندیشۀ مبتنی بر ظاهرگرایی، عقل‌ستیزی و تقدیرگراییِ سید قطب که با مفاهیمی مانند جاهلیت، جهاد ابتدایی وخلافت عجین شده، نقش مستقیمی در ایجاد و گسترش این چالش داشته است. این مقاله درصدد است با استفاده ازروش‌شناسی هرمنوتیکِ مولف‌محور (روش)، ضمن بررسی و نقد اندیشه سیاسی سید قطب و تبیین نفوذ اندیشه سیاسی وی در گروه‌ها و جریان‌های سلفی تکفیری، نشان دهد یکی از چالش‌های پیش روی گسترش مردم‌سالاری دینی در جوامع اسلامی، اندیشه‌های سلفی و بنیادگرایانه است. با این حال، می‌توان با تکیه بر اسلام سیاسیِ مبتنی بر عقلانیت و اجتهاد و همافزایی با برخی گروه‌های متعادلِ جهان اسلام، بر مشکلات فراروی گسترش این پدیده فائق آمد. (یافته)

the challenge of seyed qutb’s political thought on the expansion of religious democracy in the islamic world

religious democracy is a new model of religious government that was proposed by some modernist religious thinkers and emerged after the victory of the islamic revolution. in spite of the modernity of this theory, it has not yet been able to show the degree of islam; and not much research has been done on why. (background) in this regard, we are faced with the question of what effect the salafist and fundamentalist ideas branched off from sayyid qutb’s thoughts have had on the non-expansion of religious democracy in islamic societies. the challenge facing the expansion of religious democracy in the islamic world is, in addition to liberalist ideas, salafist ideas based on the opposite. the thought based on appearanceism, anti-rationalism and fatalism of seyyed qutb, which is mixed with concepts such as ignorance, elementary jihad and caliphate, has had a direct role in creating and expanding this challenge. ) while criticizing seyed qutb’s political thought and the influence of his political thought in salafi-takfiri groups and currents, show that one of the challenges facing the expansion of religious democracy is salafi and fundamentalist ideas. and it is possible to overcome the challenge of expanding this modern religious model by relying on political islam based on rationality and ijtihad and synergy with the balanced groups of the islamic world.