بررسی جامعه شناختی جایگاه متفاوت اسلامگرا‌ها در وقوع انقلاب‌های معاصر (مطالعه موردی؛ جنبش انقلابی 2011 تونس و انقلاب اسلامی ایران)

حضور عنصر دین در وقوع انقلابها همواره تعیین کننده نوع جهان‌بینی ملتها به ارزشها و هنجارهای اجتماعی است. نوع جهان‌بینی در وقوع انقلاب اسلامی ایران نشات گرفته از فرهنگ اسلامی بوده است که در اثر اشاعه نفوذ معنوی انقلاب ایران در تحولات رخ داده در سال 2011 در کشورهای عربی منجر به پیدایش فعالانی نظیر گروههای النهضه در تونس به رهبری راشد الغنوشی شد. هدف ما در این پژوهش بررسی نقش اسلامگرایان به عنوان کنشگران مذهبی، در مقایسه با سایر نیروهای غیر‌اسلامی می‌باشد. لذا برای بررسی نقش اسلامگرایان در وقوع انقلاب ایران و تونس، جایگاه آن در قالب یک دستگاه مفهومی متشکل از ایدولوژی بسیج، رهبری و سازماندهی را مورد بررسی قرار دادیم. این جستار در زمره پژوهشهای کیفی و با روش تطبیقی-تاریخی انجام گرفته است. بر اساس یافته‌های این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که در انقلاب اسلامی ایران اسلامگراها با اتخاذ مشی ایدئولوژیک اسلامی توانستند رهبری و سازماندهی بسیج را برعهده بگیرند و با زیر بیرق آوردن سایر معترضین انقلابی به اریکه قدرت صعود کنند. اما جنبش انقلابی تونس با رویه‌ای نسبتا دموکراتیک و مطالبات اقتصادی همراه بوده است که اسلامگراها بدون رهبری واحد و در کنار سایر جریان‌های فعال در عرصه انقلابی کشور حضور نسبتا تاثیرگذار اما کم رنگتری نسبت به اسلامگرایان انقلاب ایران داشتند؛ از علل این موضوع می توان به تحت الحمایگی این کشور توسط دولت های اروپایی، اتخاذ سیاست های سکولاریستی و سرکوب اسلامگراها در چهارچوب اصول اقتدارگرایی دولت های این کشور، تحولات ناشی از دنیای مدرن و جهانی شدن، گسترش فرهنگ آزادی خواهی و مشارکت سیاسی اشاره کرد.

A Sociological Study of the Different Positions of Islamists in Contemporary Revolutions:(Case Study of 2011 Tunisia Revolutionary Movement and Islamic Revolution of Iran)

The presence of the element of religion in the occurrence of revolutions always determines the kind of worldview of nations to social values and norms. The worldview in the occurrence of the Islamic Revolution of Iran originated from Islamic culture, which led to emergence of such groups as Ennahda Movement in Tunisia led by Rashid alGhannushi due to the diffusion and spread of spiritual influence of Iran’s revolution in the 2011 events in Arab countries. The main purpose of this paper is to study the role of Islamists as religious activists compared to nonIslamic forces. Therefore, to study the role of Islamists in the occurrence of the Iranian and Tunisian revolutions, their position in the context of a conceptual framework consisting of ideology, mobilization, leadership, and organization has been studied. This research is a qualitative research employing historicalcomparative method. The findings of this study show that in the Islamic Revolution, the Islamists, by adopting an Islamic ideological policy, were able to take over the leadership and organization of the mobilization of forces and ascended to power by gathering other revolutionary dissidents under their banner. But the Tunisian revolutionary movement has been accompanied by a relatively democratic process