تبیینِ نقشِ آموزشیِ فضای باز در مدارس ایران با مطالعه تطبیقی مدارس سنتی تا معاصر (نمونه های موردی: مدرسه های چهارباغ، دارالفنون و البرز)

در فضاهای آموزشی، کیفیت فضای معماری با تاثیر بر شناخت های حسی، فکری و ادراکی، می تواند نقش و عملکردی آموزشی ایفا نماید. بررسی ها نشان می دهد فرایند آموزش در تعامل با فضای باز، به دلیل فضاهای گردهم آورنده، امکان تمرین کار گروهی و مشارکت بیشتر دانش آموزان، انعطاف پذیری و امکان گسترش فضا می تواند در افزایش شوق یادگیری بسیار تاثیرگذار گردد. این پژوهش بر آن است تا بر پایه‌ی شیوه تحقیق ترکیبی شامل روش های توصیفی، تحلیلی و در نهایت استدلال منطقی، روند تحولات فضای باز و نیمه باز مدارس ایران و نقش آموزشی آنها را از دریچه تحولات آموزشی مورد توجه و بررسی قرار دهد. روش کلی تحقیق این است که منشا تحول در سامان دهی ساختار فضایی فضای باز در مدرسه، در مرحله‌ی نخست به دگرگونی های نظام آموزشی ارجاع داده شود و سپس با بهره گیری از روانشناسی محیط، مطالعات کتابخانه ای، مشاهده و برداشت میدانی، شبیه سازی به وسیله نرم افزار تخصصی نحو فضا و مقایسه تطبیقی، عملکرد فضای باز در روند آموزش و یادگیری مورد تبیین قرار گیرد. به این منظور، فضای بازِ 3 مدرسه ی چهارباغ به عنوان شاخصی از مدارس سنتی، دارالفنون به عنوان اولین بنای آموزشی به سبک نوین و البرز به عنوان شاخص تحولات مدارس جدید در ایران، انتخاب و مورد بحث و بررسی قرارمی گیرند. بررسی ها نشان می دهد الگوی مدارس سنتی ایران با توجه به نقش فعال آموزشی برای فضای باز و نیمه باز شکل گرفته است و به عنوان ابزاری آموزشی و در جریان تعلیم مطرح بوده اند و در ارتباط با محله به کانون تعاملات اجتماعی نیز تبدیل شده اند. در حالیکه در اغلب مدارس معاصر و کنونی، آموزش در محیطی بسته و قطعی به نام کلاس صورت می گیرد و با کاهش اهمیت و یا حذف فضای نیمه باز، فضای باز، بدون نقش آموزشی، تنها به منظور گذران اوقات فراغت و نظم بخشی به حرکت دانش آموزان است.