الگوی منطقه‌ای بازنمایی میراث فرهنگی دفاع مقدس ساختار فضایی «محور موزۀ منطقه‌ای» با جریان جمعیتی راهیان نور در محور اهواز اروند

امروزه ایجاد موزه‏‌های جنگ در اکثر کشورهایی که سابقۀ جنگ داشته و درگیر جنگ بوده‌اند، امری رایج است. این جوامع با نمایش میراث و ادوات و فضاهای باقیمانده از جنگ، سعی در حفظ و انتقال این آثار به نسل‌های بعدی را دارند. بزرگداشت جان‌باختگان و قربانیان جنگ، ستایش صلح و عبرت از آثار سوء جنگ از اهداف اصلی این موزه‏‌هاست. طراحی موزه‏‌های جنگ با توجه به نوع نگرش به جنگ، هویت، و فرهنگ هر جامعه متفاوت است. از این‏ رو یکی از اهداف این پژوهش نگاهی ‏نو به بازیابی مفهوم و الگوی موزۀ جنگ و آثار آن در ایران با توجه به نحوۀ نگاه به دفاع ‏مقدس در جنگ عراق علیه ایران است. پژوهش‏‌های مختلف قبلی نشان می‌‏دهد که تاثیر آموزه‏‌های دینی در جامعه نه‌تنها در شکل‌‏گیری هویت افراد حاضر در جنگ موثر بوده، بلکه در کنش و نگرش بازدیدکنندگان نیز تاثیرگذار بوده است. در این راستا کوشش شده تا در پرتو ظرفیت‌های بالقوۀ میراث فرهنگی جامعه از یک سو و حضور نوع جدیدی از بازدیدکنندگان مناطق جنگی (کاروان‌های راهیان نور) از سوی دیگر، مفهوم بدیع «محور موزۀ منطقه‌ای» برای شناخت و بازنمایی آثار و میراث دوران دفاع مقدس از طریق مسیرهای حرکت در برخی محورهای مهم منطقۀ جنگی جنوب کشور تعریف شود. یکی از این محورها در خوزستان مسیر اهواز تا اروند است که حاوی برخی گره‌گاه‌ها و مقاط کانونی مهم و مسیرهای پراتفاق و پرماجرا در سال‌های دفاع مقدس بوده است. شناخت و بازنمایی اتفاقات و میراث این مناطق به قدری پررمزوراز است که جمع‌آوری و بازنمایی آن‌ها در مراکز موزه‌های مرسوم جنگ ممکن نمی‌شود، لذا برای بازنمایی این آثار و اتفاقات، طی مسیر و بازدید محورها الزامی می‌شود و الگوی مناسب این بازنمایی از ضرورت‌ها و اهداف مهم مقالۀ حاضر است. در تعریف جدید «محور موزه» سعی می‌شود از برخی مفاهیم ادبیات اصیل به‌صورت استعاری برای بازنمایی مفاهیم آثار و میراث دفاع مقدس همچون تعالی و رشد، روح ایثار و رسیدن به قرب الهی استفاده شود که تلاشی دشوار و بحث‌بر‌انگیز است. برای تبلور ایدۀ محور- موزه، بخشی از مسیر منطقۀ اهواز به اروند انتخاب شده است. سپس با منزل‌گذاری (سکانس‌بندی) مسیر مربوطه با توجه به ویژگی‌های فضایی‌کالبدی و نیز توجه به رخدادهای جنگی مرتبط با قطعات و گره‌های مختلف واقع در مسیر، ارزش‌های فضایی مسیر برای بازدیدکنندگان و گروه‌های راهیان نور بازنمایی شده است. مراحل بازنمایی آثار و وقایع دوران جنگ و دفاع مقدس در مسیر مورد مطالعه با گریز مختصری به استعاره‌های هفت اقلیم عشق عطار در سکانس‌های مختلف بیان شده‌اند تا ادراک فضایی محور موزۀ اهواز تا اروند در مقیاس منطقه‌ای را تقویت کنند. سکانس‌بندی مسیر راهیان نور محور اهواز اروند موضوع تکوین محور موزه‌های دفاع مقدس را از مرحلۀ ایده به مرحلۀ پدیده نزدیک می‌سازد که بدیع‌تر از اشکال مرسوم و قالب‌بندی‌شدۀ موزه‌های جنگ در دنیا و موزه‌های دفاع مقدس در ایران است. روش پژوهش مبتنی بر بازشناسی و توصیف و تحلیل فضایی سکانس‌های مختلف مسیر براساس ویژگی‌ها و مختصات هریک در کل منطقه است. توسعه و تکمیل این الگوی منطقه‌ای در مقیاس‌های عملیاتی‌تر مانند برنامه‌ریزی و طراحی‌ شهری و مقیاس معماری از مراحل بسط این الگو می‌تواند باشد.

regional pattern of representation for cultural heritage of the holy defense (iraniraq war):spatial configuration of axial museum in regional scale by rahiannoor’s population mobility in ahvazarvand axis in iran

the establishment of war museums is a common thing in most countries involved in war. these countries are trying to preserve and transfer these heritages to the next generations by displaying the tools and spaces left over from the war. the main goals of these museums are to commemorate the dead and victims of war, to praise peace and to learn from the evil effects of war. the design of war museums is different according to the attitude towards war, identity and culture of each society. therefore, one of the goals of this research is to take a new look at the concept and model of the war museum and its artifacts in iran, considering the way of looking at the iraniraq war (holy defense).various previous researches show that the influence of religious teachings in the society was not only effective in the formation of the identity of the people present in the war, but also in the actions and attitudes of the visitors. in this regard, an effort has been made to define the new concept of regional axial museum in regional scale in the light of the potential capacities of the cultural heritage of the society on one hand and the presence of a new type of visitors to war zones (caravans of rahian noor) on the other hand.in the new definition of the amrs (axial museum in regional scale) some concepts of original literature should be used metaphorically to represent the concepts of works and heritage of holy defense, such as excellence, the spirit of sacrifice, and reaching closeness to god, which is quite a difficult and controversial endeavor. to crystallize the idea of ​​the amrs, a part of the road from ahvaz region to arvand in the border of persian golf has been selected. then, by arranging and sequencing the relevant path according to physical spatial features, as well as paying attention to war events related to different parts and nodes located on the path, the spatial values ​​of the path should be represented and displayed for the visitors and groups of pilgrims in rahiannoor caravans.the stages of representing the relics and events of the iraniraq war era in the studied route are explained with a brief escape to the metaphors of attar’s seven climates of love in different sequences to strengthen the spatial perception of ahvaz to arvand axial museum on a regional scale.the sequencing of the path related to the study of the ahvazarvand axis brings the development of the sacred defense museums from the idea phase to the realized phase, which is more original than the conventional and formatted forms of war museums in iran and the world. the development and completion of this regional pattern in more operational scales such as planning and urban design and architectural scale can be the stages of expansion of this pattern.