تحلیل مسئله سازگاری و تاثیر آن بر راندمان عملکردی خانه‌های دوره قاجار در شهر تبریز

طیف متنوعی از فعالیت ها در یک خانه انجام می گیرد که از خصوصی ترین رفتارهای مربوط به اعضا تا فعالیت های جمعی و اجتماعی آن‌ها را شامل می شود. سازماندهی این فعالیت ها باید به گونه ای باشد که ضمن تسهیل آن‌ها در بخش های مختلف خانه، از تداخل ناسازگار آن‌ها نیز جلوگیری به عمل آید. این مفهوم که تحت عنوان سازگاری عملکردی شناخته می شود، ارتباط مستقیمی با موضوع راندمان عمکردی دارد. بر همین اساس تحلیل این ارتباط، مبنای پژوهش حاضر قرار گرفته است. همچنین بررسی سیرتحول این مفاهیم در جریان تحولات ساختاری معماری که بر اثر گذشت زمان حاصل شده است، از دیگر اهداف این تحقیق می باشد. بر همین اساس با انتخاب 18 نمونه از خانه های دوره قاجار در شهر تبریز سعی در بررسی این مهم شده است. علت انتخاب تبریز به عنوان قلمرو مکانی تحقیق، موقعیت استراتژیک آن در تبادل با دنیای غرب است و علت انتخاب دوره قاجار به عنوان قلمرو زمانی تحقیق نیز، آغاز ورود جریان‌های نوگرا به معماری ایران در این دوره بود. تئوری پایه در این تحقیق، تئوری نحو فضا است و ابزارهای مورد استفاده جهت تحلیل نیز نرم افزارهای دپث مپ و پلاگین سینتکس در نرم افزار گرس‌هاپر می باشد. پس از بررسی ادبیات، شاخص‌های موثر بر موضوع سازگاری عملکردی در خانه ها استخراج و ابزارهای نحوی مناسب جهت تحلیل هر کدام در قالب چارچوب نظری تحقیق معرفی گردید. سپس با تحلیل هر نمونه در محیط نرم افزارهای مربوطه، داده های مرتبط با هر شاخص استخراج و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که مهم‌ترین تغییری که در این دوره بر نظام پیکره بندی خانه ها در شهر تبریز در دوره قاجار به وجود آمد، تبدیل الگوی حیاط مرکزی در اوایل و اواسط قاجار به الگوی کوشکی در اواخر این دوره است. همچنین با تغییر در نظام پیکره بندی خانه ها از الگوی درون‌گرا به الگوی برون‌گرا در اواخر دوره قاجار، موضوع سازگاری عمکردی در ارتباط با بعضی شاخص ها تغییر و در ارتباط با بعضی دیگر، تغییر چندانی به خود ندیده است. این موضوع در ارتباط با راندمان عملکردی این خانه ها نیز قابل ذکر است. بر این اساس می توان چنین برداشت نمود که راندمان عملکردی، مفهومی نسبی است که بسته به شرایط مختلف، معیارهای متفاوتی بر ارتقا یا نزول آن تاثیرگذار هستند.

analyzing the compatibility problem and its effect on the functional efficiency of qajar period houses in tabriz city

a variety of activities are carried out in a house. this range includes the most private behaviors of members to their collective and social activities. the organization of these activities should be such that while facilitating them in different parts of the house, their incompatible interference is also prevented. this concept, known as functional compatibility, is directly related to the issue of functional efficiency. based on this, the analysis of this relationship is the basis of the current research. also, investigating the evolution of these concepts in the course of architectural structural changes that have occurred due to the passage of time is another goal of this research. based on this, by selecting 18 examples of qajar period houses in tabriz city, an attempt has been made to investigate this issue. the reason for choosing tabriz as the geographical area of ​​the research is its strategic position in the exchange with the western world, and the reason for choosing the qajar period as the temporal area of ​​the research was the beginning of modern trends in iranian architecture in this period. the basic theory in this research is the theory of space syntax, and the tools used for analysis are depthmap software and syntax plugin in grasshopper software. after reviewing the literature, effective indicators on the issue of functional compatibility in houses were extracted and suitable syntactic tools were introduced to analyze each one in the form of a theoretical research framework. then, by analyzing each sample in the relevant software environment, data related to each index was extracted and analyzed. the results of the research showed that the most important change that occurred in the configuration system of houses in tabriz during the qajar period is the transformation of the central courtyard pattern in the early and middle of the qajar to the kushki pattern at the end of this period. also, with the change in the configuration system of houses from an introverted model to an extroverted model at the end of the qajar period, the issue of functional compatibility has changed in relation to some indicators and has not seen much change in relation to others. this issue can also be mentioned in connection with the functional efficiency of these houses. based on this, it can be concluded that functional efficiency is a relative concept that depending on different conditions, different criteria affect its promotion or decline. based on this, the research questions can be presented as follows:- how is the issue of functional compatibility in different house patterns in the city of tabriz during the qajar period?- what effects did the changes in the spatial configuration system of different house patterns during the qajar period in this city have on the functional compatibility of their different spaces?- what effect did these changes have on the functional efficiency of these houses?in this article at first the developments in the houses of tabriz are evaluated, and the factors affecting these changes are also introduced. then the definition of functional efficiency and related indicators in a residential use is discussed. finally, in the theoretical framework section of the research, the relationship between the desired indicators of the research in explaining the functional efficiency of the houses and the tools introduced to measure these indicators in the body of the houses are explained according to the characteristics and abilities of each of them.as mentioned earlier, this article aims to evaluate the link between architectural concepts related to functional compatibility and their impact on the functional efficiency of spaces in a house. since the nature of both issues is related to the discussion of space arrangement and how to configure different spaces in a house, therefore, the most suitable method for their analysis is to use the technique of space syntax.