واکاوی مطلوبیت‌های حسی در معماری زیارتی (مطالعه تجربی تاثیر مقیاس بر ادراک ابهت و صمیمیت در بناهای زیارتی)

درک، فهم و دریافت‌های‌ حسی انسان از دلالت‌های معمارانه، با دور و نزدیک شدن نسبت به آثار معماری دستخوش تغییر می‌شود. پرداختن به این موضوع در معماری زیارتی به دلیل اهمیت پاسخ‌های احساسی در فواصل مختلف امری ضروری است. پرسش‌های تحقیق این است که 1. تغییر مقیاس چه تاثیری در بروز و افول دلالت‌های معماری زیارتی مانند «ابهت» و «صمیمیت» دارد؟ 2. پاسخ‌های احساسی افراد در مراحل مختلف تقرب به بنای زیارتی دستخوش چه تغییراتی می‌شود؟ بر این اساس هدف این پژوهش بررسی دو دلالت ابهت و صمیمیت در بناهای زیارتی و نحوه قضاوت آن توسط بازدیدکننده در فواصل مختلف بنا است. در این پژوهش رویکرد ترکیبی انتخاب گردید و از رهیافت تحلیل محتوای کیفی و سپس تحلیل عاملی اکتشافی در نرم‌افزار spss و تحلیل عاملی تاییدی در نرم‌افزار amos بهره گرفته شد. به این منظور، متغیر «فاصلۀ» فرد به‌عنوان متغیر مستقل و «صمیمیت» و «ابهت» به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند. با توجه به دشواری‌های سنجش حین حرکت، این بررسی از طریق پرسشنامه محقق ساخت و اعمال تغییراتی در مقیاس بنا، شبیه‌سازی شد. 19 گویه در پرسشنامه‌، با استفاده از روش دستکاری هدفمند در اختیار 229 نفر از آزمودنی‌ها قرار داده شد. تحلیل عاملی اکتشافی منجر به کشف 4 مولفه شد که در ادامه با تحلیل عاملی تاییدی، مورد اثبات قرار گرفت. بارهای عاملی استاندارد مربوط به گویه‌های هر عامل بیشتر از 4/0 می باشند. همه گویه‌ها در عامل خود معنی دار و اثربخش هستند. یافته‌های پژوهش بیانگر وجود ارتباط معنی‌داری میان رویت‌ و ابهت از یک سو و مرکز و صمیمیت از سوی دیگر می‌باشد. همچنین با تغییر مقیاس در یک بازۀ مطلوب از «دورمقیاسی» تا «هم‌مقیاسی» ترجیح فرد از ابهت به سمت صمیمیت دچار استحاله می‌شود. برخلاف رابطۀ مستقیم رویت و ابهت، هم‌مقیاسی و صمیمیت از چنین ریتم ثابت و هم‌نوایی برخوردار نیست و مطالعات نشان می‌دهد نزدیکی بیش از حد به امر مقدس، برای زائر خاصیت اجتنابی دارد.

analyzing sensory desirability in the pilgrimage architecture (experimental study of the effect of scale change on the perception of grandeur and intimacy in pilgrimage buildings)

understanding, comprehension and sensory reception of the human being, from the architectural implications, undergo changes by getting far and closer to the architectural works. it is necessary to pay attention to this issue in pilgrimage architecture due to the importance of feeling responses at different distances.this research answers these questions: 1- what effect does the change of scale have on the decline of pilgrimage architectural meanings such as grandeur and intimacy? 2- what changes do people’s feeling responses undergo at different stages of approaching a pilgrimage site? the purpose of this research is to investigate the two implications of grandeur and intimacy in pilgrimage buildings and how it is perceived by the visitor at different distances of the building, including the stages of seeing, crossing the threshold and touching the building in the center. in this research, a mixed approach was chosen and qualitative content analysis was used, followed by exploratory factor analysis in spss software and confirmatory factor analysis in amos software. for this purpose, the individual’s distance variable was considered as an independent variable, and intimacy and grandeur were considered as dependent variables. 19 items in the questionnaire were compiled using the intervention method and by manipulating the scale and size of the images and provided to 229 subjects. for ease of answering, one building was evaluated in each question. further, exploratory factor analysis led to the discovery of 4 components, which were proved by confirmatory factor analysis. the findings of the research show that there is a significant relationship between visibility and grandeur on the one hand and centrality and intimacy on the other hand. the standard factor loadings of the items of each factor are more than 0.4. considering the significance of the items in their factor for all the variables of the research, it is concluded that by changing the scale in a desirable range from dominant scale to intimate scale, the person’s preference is transformed from grandeur to intimacy. no matter how much in the stage of vision and desirability of grandeur, we witness a direct relationship with the same slope, the pleasantness of the proportional relationship and intimacy does not have such a constant rhythm and harmony, and too closeness to the sacred matter has an avoidance feature for the pilgrim.