تبیین فرهنگیِ هندسه ی فضا در معماری با رویکرد واقع‌گرایی انتقادی

هندسه یکی از مشخصه‌های مهم فضای معماری است؛ انسان با فضای معماری در ارتباط است و در ایجاد آن نقش دارد. حوزه معماری، بیان‌کننده مقوله‌ای فرهنگی است که ابزار شکل‌دهنده فضا در آن، هندسه است. شکل‌گیری فضای معماری متاثر از فرهنگ است و هندسه فضا در چارچوبی فرهنگی و در تعامل و پیوستگی بین ابعاد و سطوح مختلف فضا قرار دارد. با رویکرد واقع‌گرایی انتقادی که در آن تبیین پدیده ‌ها در یک قالب کلی امکان‌پذیر است و به‌صورت لایه‌لایه و همه‌جانبه قابل بررسی اند، هندسه فضا مبتنی بر فرهنگ در معماری تبیین می گردد. در این رویکرد، واقعیت پدیده ‌ها در سه لایه تجربی، حقیقی و واقعی قابل بررسی اند. لایه واقعی در آخرین لایه قرار دارد و علت و سازوکارهای تولید رویدادهای قابل مشاهده و غیرقابل مشاهده است که بر امور فرهنگی دلالت دارد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با اتخاذ راهبرد کلی پس کاوی، به‌دنبال تبیین فرهنگی هندسهِ فضا در معماری است. هندسه فرهنگی، پدیده‌ای به‌طور مطلق واقعی و یا کاملا بازنموده نسبی نیست. در تحلیل هندسهِ فضا با توجه به واقع گرایی انتقادی، سه سطح از هندسه در فضای معماری شناسایی شد: اول، شکلی- کالبدی که بر پایه اصول و قواعد منطقی و ریاضیاتی قابل مشاهده و اندازه گیری است؛ دوم، ادراکی- رفتاری که بالفعل در فضای معماری وجود دارد و باعث قابلیت های محیطی می گردد اما لزوما به صورت ظاهری و صریح قابل مشاهده نیست، سوم، اعتباری- معنایی که به سازوکارهای شکل‌ گیری فضای معماری با تکیه بر مسائل انسان‌شناسی، جامعه شناسی و به بیان جامع تر مسائل فرهنگی می پردازد. این سطوح دارای شاخصه‌های مختلفی هستند و هرچند که به‌صورت مستقل قابل بررسی‌اند، اما در فضای معماری، با هم در ارتباط‌اند و بر هم تاثیر می‌گذارند. هندسه در لایه واقعی و علّی شکل گیری فضای معماری، اعتبار و برساخته می‌شود و در نتیجه، هندسه با دریافت مکانیسم‌ها و سازوکارهای خاصی از مقام ذهنی به مقام عینی در می‌آید و هندسهِ فرهنگیِ فضا شکل می‌گیرد. با کنش‌های انسانی در فضای معماری، نیازها و تحولات جدید مطرح می‌شود که ارتباطات فرهنگی و اجتماعی در آن تولید و بازتولید می‌شوند.

cultural explanation of space geometry in architecture with critical realism approach

geometry is one of the important characteristics of architectural space, human is connected with architectural space and affects its creation. the field of architecture expresses a cultural category in which geometry is the tool for shaping space. the formation of architectural space is influenced by culture. the geometry of space is in a cultural framework and in the interaction between different dimensions and levels of space.the method of this research is descriptive-analytical. the general strategy of the research is retroduction and the purpose of the research is the cultural explanation of the geometry of space in architecture. this strategy is dedicated to the process of building hypothetical models that reveal real structures and mechanisms and is characteristic of the realism approach. with the approach of critical realism, in which it is possible to explain the phenomena in a general format and they can be investigated in a layered and comprehensive manner, the geometry of space based on culture is explained in architecture. in this approach, the reality of the phenomena can be examined in three levels: empirical, actual and real. the real layer is at the last layer and is the causes and mechanisms of production of visible and invisible events that imply cultural affairs. cultural geometry is not an absolutely real phenomenon or a completely represented relative one. in the analysis of the geometry of the space according to critical realism, three levels of geometry in the architectural space were identified: first; formal-physical that can be observed and measured based on logical and mathematical principles and rules, second; perceptual-behavioral that actually exists in the architectural space and causes environmental capabilities, but is not necessarily visible in an outward and explicit way, third; constructional-conceptual that deals with the mechanisms of the formation of architectural space by relying on anthropological, sociological issues and a more comprehensive expression of cultural issues. these levels have different characteristics and although they can be examined independently, they are connected and influence each other in the architectural space.human creates architectural spaces based on social needs and necessities. in the creation of architectural space, geometry is validated and built, and as a result, geometry changes from a mental position to an objective position by receiving certain mechanisms and mechanisms, and the cultural geometry of the space is formed. at the constructional-conceptual level, space includes spatial meaning, spatial interpretation and perception, and under the influence of effective layers at this level, which are made of cultural factors, environmental factors, and economic factors, it creates events and capabilities in the architectural space, which in communication with humans can be analyzed at the perceptual-behavioral level. the architectural space is produced on a formal-physical level and can be observed and examined using the senses and experience. the cultural geometry of space, due to its creditable and constructed nature, is updated with changes and developments in temporal- local conditions and the creation of new needs, which can be achieved by identifying concepts and receiving them, to reach newer and more original layers of reality. this complex and continuous system is changing and multiplying in all aspects of human life. with human actions in the architectural space, new needs and developments arise in which cultural and social relations are produced and reproduced, and finally, the cultural geometry of the space is associated with change and updating.