تعیین عوامل موثر برای ارزیابی میزان ظهور ارزش‌های انسانی قرآنی در معماری مسکن بر اساس نظر صاحبنظران (نمونه موردی: بررسی تطبیقی مسکن آپارتمانی تهران با مسکن در انتهای دوران سنتی تهران)

تغییر و تحولات الگوهای هویتی در معماری مسکن در مواجهه با معماری مدرن در قرن بیستم باعث شد گونه‏های جدید از مسکن در جهان و ایران ارائه گردد. در تحقیقات پیشین به صورت پیش‌فرض مسکن دوران سنتی منطبق با ارزش های دینی و مسکن معاصر (به‌ویژه نوع آپارتمانی) مغایر با آن دانسته شده است. این پژوهش در جستجوی یافتن معیارهای دقیقی بر اساس اصول اسلامی است که میزان صحت این فرضیه ها را تعیین کند. فلذا تحقیقی با کیفیت سوال و هدف این پژوهش انجام گردید. سوال پژوهش: کدام ارزش‏های قرآنی در راستای معماری مسکن از قرآن قابل استخراج است؟ و هدف پژوهش: تبیین ارزش‏های انسانی از قرآن در راستای معماری مسکن معاصر. روش تحقیق این پژوهش، مرور متون و منابع و کتابخانه‏ای با استفاده از قرآن و منابع با ارزش اسلامی، و مشاهده میدانی نمونه‏ها و تحلیل محتوای کیفی مصاحبه‏های میدانی در روش دلفی بصورت نیمه ساختار یافته و عمیق با صاحبنظران حوزه و دانشگاه در تهران انجام گردید. دستاورد این پژوهش: 1. تبیین و تعیین ارزش‏های انسانی حاصل از قرآن در راستای معماری مسکن آپارتمانی معاصر تهران با امتیازدهی پنج درجه ای توسط صاحبنظران در جدول لیکرت  به ترتیب اهمیت معدل حاصله عبارتند از: امنیت و آسایش (9/4)، محرمیت (8/4)، عبودیت و بندگی (7/4)، کرامت انسانی (7/4)، حریم خصوصی (6/4)، ایمنی، استحکام، استواری (6/4)، تواضع و فروتنی (5/4)، عوامل زیستی پایدار (5/4)، خلوت (5/4)، خلاقیت (4/4)، یاد اسماء الله (2/4)، فعالیت‌پذیری (1/4)، تناسبات (1/4)، قناعت (4)، عزت نفس (4)، نظم (4)، تزئینات کاربردی (9/3)، روابط اجتماعی (9/3)، طبیعت (8/3)، وسعت خانه (7/3).2. میزان تاثیرگذاری زیاد سی و سه شاخص ارزش های انسانی قرآنی بر معماری مسکن سنتی تهران هشتاد و پنج درصد و بر معماری مسکن آپارتمانی معاصر تهران پانزده درصد بود. 3. با اجماع نظر صاحبنظران، کاربرد و تجلی حریم نیز به‌عنوان یکی از ارزش‏های انسانی قرآنی حاصل این پژوهش به‌عنوان نمونه، در معماری مسکن سنتی و در معماری مسکن آپارتمانی معاصر تهران بررسی شد و نتیجه در (جدول 4) ثبت گردید. در تحلیلی دستاورد حاصل از این پژوهش با نتایج مقالات پیشین مقایسه گردید و به‌عنوان نمادی از کارایی این دستاورد‏ها، نمونه موردی تهران، یعنی مقایسه مسکن قاجاری و آپارتمانی معاصر ارائه گردید. این ارزش‏های انسانی قرآنی، در حال حاضر در معماری مسکن آپارتمانی معاصر تهران، کم‌رنگ هستند یا وجود ندارند.

determining factors affecting the evaluation of the rise of qur’anic human values in the housing architecture using expert views (case study: comparative examination of tehran’s apartment housing and housing in the late traditional era in tehran)

the changing patterns of identity developments in housing architecture in the wake of the modern 20th-century architecture resulted in the creation of new types of residences in the world, especially in iran. previous research presumptively considered the traditional era housing as conforming to religious values, while contemporary housing (especially apartment types) was regarded to contradict those values. this study aims to find some accurate criteria based on islamic principles to determine the accuracy of these hypotheses. thus, the main question is: “which qur’anic values about the housing architecture can be elicited? the research goal is to explain the human values from the qur’an in line with contemporary housing architecture. the research method includes a review of the literature and library sources, uses of the qur’an and valuable islamic sources, a field survey of the samples, and qualitative content analysis of the field interviews via the delphi method. it also uses a semi-structured and deep interview style with academic and seminary experts of tehran. in the end, the study 1) explained and determined the qur’an based human values consistent with the contemporary housing architecture of tehran on a five-point likert scoring scale that included the following (the rates are on average): peace and comfort (4.9), intimacy (4.8), servitude (4.7), human dignity (4.7), privacy (4.6), safety, strength and firmness (4.6), humiliation (4.5), bio-sustainability factors (4.5), solitude (4.5), creativity (4.4), recitation of god’s names (4.2), dynamism and activity (4.1), proportions (4.1), satisfaction (4), self-confidence (4), order (4), applied decorations (3.9), social relations (3.9), the environment (3.8), house area (3.7); 2) determined the effects of 33 qur’anic human values on tehran’s traditional housing architecture to be 85%, and on contemporary tehran’s apartment housing to be 15%, and 3) investigated through the expert consensus the application and manifestation of the privacy as one of the qur’anic human values of this research in the traditional and contemporary housing architectures, with the results given in table 4. in another analysis, the findings of this research were compared to those of the previous studies, and the case study of this study was compared during the reign of the qajar and contemporary era apartments. these qur’anic human values are presently diminishing or non-existing in contemporary tehran’s apartment housing. this research can be applied for planning by the ministry of roads and urban development, ministry of the interior, and municipalities, as well as the revolutionary housing foundation and the national engineering organization, and serve as a model for islamic housing in cities andvillages.