خوانش ساختار شکلی- کالبدی مساجد بر چگونگی ادراک- رفتار و میزان حضورپذیری مخاطبان، مطالعه موردی: مساجد سنتی و معاصر قزوین

مسجد به‌عنوان یک قرارگاه رفتاری، پیوند عمیقی با مخاطب خود برقرار می‌کند. این هم‌پیوندی در طول قرون متمادی از پیدایش مساجد تا به امروز بخشی تفکیک‌ناپذیر از عملکرد مسجد بوده است. عوامل متعددی بر تجربه‌های رفتاری و ادراکی مخاطب در فضاهای انسان‌ساخت ازجمله مساجد نقش دارند. از این عوامل تغییرات شکلی، تنوع گونه‌بندی و کالبدی در ساختار مساجد بر تجربیات رفتاری و فضایی مخاطب دخیل می‌باشند. در دهه اخیر می‌توان شاهد افزایش شکل‌گیری مساجد محله‌ای در شهر قزوین بود که اکثر این مساجد فاقد سرزندگی، پویایی، و میزان حضور مطلوب مخاطب می‌باشند و صرفاً تبدیل به فضاهای نمازخانه‌ای شده‌اند که این امر سبب عدم قابلیت ایجاد پیوند مابین فضا و مخاطبان می‌شود. هدف از انجام این پژوهش، کاوشی بر چگونگی نوع ارتباط بین ساختار شکلی- کالبدی مساجد و تاثیر آن بر ادراک مخاطب بوده است؛ به‌نحویکه نوع هندسه، تناسبات، دسترسی‌های هم‌سطح، طبقاتی و سلسله‌مراتب فضایی، تجربیات متفاوت ادراکی و رفتاری برای کاربران رقم می زنند. از طرف دیگر، تنوع و انطباق‌پذیری فعالیتی و واسط‌های ادراکی متاثر از کالبد مساجد بر میزان حضورپذیری مخاطبین در مسجد موردبررسی قرار گرفته است.در فرایند پژوهش، جمع‌آوری اطلاعات، با ثبت رویدادها و فنون کار میدانی، در سه مسجد با ساختار سنتی حیاط مرکزی و سه مسجد با ساختار طبقاتی در شهر قزوین موردمطالعه قرار گرفته است و به‌منظور بررسی نقش و جایگاه ساختار کالبدی و هندسی به روش کمی از تئوری نحو فضا با نرم‌افزار depthmap10 با به‌کارگیری شاخص‌های چیدمان فضایی بهره‌گیری شده است. ازآنجاکه برای ارزیابی وزن مولفه‌های موثر بر چگونگی ادراک و رفتار به‌صورت کیفی نمی‌توان به‌تنهایی از روش فوق بهره جست، در ادامه از طریق روش پیمایشی و طرح پرسشنامه و آنالیز داده‌ها توسط نرم‌افزار آماری amous22 مورد تحلیل همبستگی قرار گرفت و روابط معنادار بین متغیرهای دخیل استنباط ‌گردید. یافته‌های پژوهش نشانگر آن می‌باشد که گونه‌بندی و مولفه‌های کالبدی معماری نظیر توزیع و هم‌پیوندی، عمق، اتصال فضایی، چیدمان و ارتباط دسترسی‌های داخلی بر تنوع، انطباق‌پذیری فعالیتی و همچنین نوع ادراک مخاطب با توجه به واسطه‌های ادراکی (نیازها و ترجیحات) با مدت توقف و میزان حضورپذیری کاربران مسجد، هم‌پیوندی قوی و مستقیم ایجاد می‌کنند.

reading the physical structure of mosques on how to perceive, behave and measure audience attendance, case study: traditional and contemporary mosques in qazvin

as a behavioral center, the mosque establishes a deep bond with its audience. this connection has been an inseparable part of the functioning of the mosque during many centuries from the creation of mosques until today. several factors play a role in the behavioral and perceptual experiences of the audience in man-made spaces, including mosques, among these factors; changes in form, variety of species and body in the structure of mosques are involved in the behavioral and spatial experiences of the audience. in the last decade, we can witness an increase in the formation of neighborhood mosques in the city of qazvin, and most of these mosques lack vitality, dynamism, and the desired level of attendance of the audience and have simply turned into prayer rooms, this causes the inability to create a link between the space and the audience. the purpose of this research was to investigate the type of relationship between the shape-physical structure of mosques and its effect on the perception of the audience; as the type of geometry, proportions, accesses at the same level, classes and spatial hierarchies, create different perceptual and behavioral experiences for users. on the other hand, the diversity and adaptability of activities and perceptual interfaces affected by the body of mosques on the attendance rate of the audience in the mosque have been examined. the research method in this research is the use of two quantitative and qualitative methods in data collection: the data has been collected through activity reports, questionnaires and informal interviews, which is a comprehensive picture of case samples with characteristics related to quality and spatial configuration. the spaces of the investigated mosques provide the type of perception of the audience and the types of performance. according to the mentioned cases, it is possible to match the syntactic indicators of depth with the physical factors of architecture and use depth indicators to measure the control of arenas and the level of permeability in the mosque environment. also, by referring to the metric depth in the drawings of the space and the data obtained from the space of the selected samples, it can be examined. in the analysis, the indicators of the depth of the space and the number of thresholds and the location of the middle spaces in the diagram and the percentage of their occupied area in relation to the whole building are used. since the method of space syntax deals with physical factors in a form and only on one level (the possibility of analyzing the difference of levels is not possible with the method of space syntax), this causes the continuation of the research in order to investigate some physical factors and the relationship between perceptual and behavioral components. correlation method and formulating a questionnaire should be used on the attendance rate. according to the previous explanations, 240 questionnaires were distributed among the audience of selected mosques, of which 217 questionnaires were completed by the users according to the sample size. therefore, in mosques with a central courtyard structure, one can observe the variety and adaptability of desirable activities of users in the mosque environment. limitations in the proportions and spatial distribution of contemporary mosques due to their class nature have caused the interference of arenas and the lack of variety of activity events and behavioral sequences in such mosques, the behavioral currents in the field of essential, optional and social activities have been separated into classes. he says that this leads to the lack of diversity and adaptability of activities in the environment of class mosques and the attendance rate in them decreases compared to the mosques in the central courtyard; the findings of the research indicate that the classification and physical components of architecture such as distribution and interconnection, depth, spatial connection, arrangement and communication of internal accesses on diversity, activity adaptability and also the type of perception of the audience according to the perceptual mediators (needs and preferences) with the duration of the stop and the attendance rate of mosque users creates a strong and direct connection.