بررسی تناسبات در اجزای ارتفاعی نمای مساجد چهار ایوانی

تناسبات را می‌توان یک مفهوم ریاضی نام برد که در معماری رابطه‌ی مناسبی بین اجزای پدیدآورنده‌ی اثر به وجود می‌آورد و احساس نظم و سامان‌دهی، میان بخش‌های یک ترکیب بصری را در مخاطب ایجاد می‌کند. تناسبات می‌توانند علاوه بر نظ ، پدیدآورنده‌ی حس زیبایی نیز گردند. هنرمندان و معماران سنتی ایران به تناسبات و تقسیمات هندسی به دلیل رابطه‌های نهفته در آن‌ها علاقه و توجه داشته‌اند و همواره در آثار خود از این تناسبات بهره می‌بردند. پژوهش حاضر کوششی در جستجوی ردپای تناسبات درمساجد ایران به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین عناصر در معماری اسلامی ایران می‌باشد که با تحقیق توصیفی، تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی، تناسبات ارتفاعی مساجد چهارایوانی  را مورد کنکاش قرار داده است. کوشش شده است که یک الگوی ارتفاعی. مجید خواس                    د یا یک الگوی ارتباطی بین اجزای ارتفاعی هر یک از هشت مسجد استخراج گردد به صورتی که بتوان یک سلسله‌مراتب طراحی ارتفاعی را در هر یک از مساجد گمان کرد. در انتها با بررسی تناسبات و الگوهای ارتفاعی  یافت گردید در 8 نمونه تحلیل شده، تمامی عناصر ارتفاعی پژوهش از ارتفاع نمای صحن و کوتاه‌ترین ایوان مجموعه با تناسبات زرین و ایرانی اسلامی بدست آمده‌اند. در تمامی نمونه‌های بررسی شده، کوتاه‌ترین ایوان مجموعه با ارتفاع نمای صحن حیاط دارای تناسباتی نزدیک به تناسبات زرین نسبت به یکدیگر می‌باشند. در مساجد گوهرشاد، جامع زواره، جامع اصفهان و امام بروجرد یک الگوی مشابه در نمای ایوان جنوبی وجود دارد؛ بدین صورت که ارتفاع این ایوان تقریباً دو برابر ارتفاع نمای صحن در این چهار مسجد می‌باشد.

proportions in the height components of the four-porch mosques

proportions can be called a mathematical concept that creates a good relationship between the components of the work in architecture and likewise a sense of order among the parts of a visual composition in the audience. proportions not only can can make building component arrengment regular but also it can it can create a sense of aesthetics. traditional iranian artists and architects have been interested in geometric proportions and divisions due to their hidden relationships, and have used these proportions in their works. the present study is an attempt to find traces of proportions in iranian mosques as one of the most prominent elements in islamic architecture, which has explored the height proportions of four-aisled mosques through descriptive, analytical and library and field studies. an attempt has been made to extract a height or a connection pattern between the components of each of the eight mosques so that a hierarchy of height design can be imagined. in the end, by examining the proportions and height patterns, it was found that in 8 analyzed samples, all the elevation elements of the research were obtained from the height of the courtyard facade and the shortest porch of the complex with golden and islamic-iranian proportions. in all the studied samples, the shortest porch of the complex with the height of the courtyard facade has proportions close to the golden ratio. in goharshad, zavareh, isfahan and imam boroujerd mosques, there is a similar pattern in the view of the south porch, so that the height of this porch is almost twice the height of the courtyard view in these four mosques.