اصول نظری معماری اخلاق مدار در قرآن کریم، با تکیه بر منطق صوری ارسطویی در اندیشه اسلامی

پژوهش پیش رو، پژوهشی قرآنی است که با بررسی تاثیر اخلاق بر معماری از منظر قرآن کریم، به شناخت معماری غیر اخلاقی پرداخته و با هدف تبیین اصول نظری معماری اخلاق مدار، به استقراء، استنتاج و معکوس سازی منطقی مفاهیم استخراج شده بر اساس منطق صوری ارسطویی می پردازد. پرسش این مقاله این است که چگونه می توان با تکیه بر آموزه های منطق صوری ارسطویی، به تبیین اصول نظری معماری اخلاق مدار از منظر قرآن کریم پرداخت؟ با توجه به اولویت دوری جستن از رذائل اخلاقی بر کسب فضائل اخلاقی در دین مبین اسلام و نیز جایگاه معماری به عنوان عمل اختیاری انسان که موثر از صفات درونی فرد و جامعه پیرامونش می باشد، می توان رذائل اخلاقی را مهمترین عامل شکل گیری اصولی غیراخلاقی برای معماری در نظر گرفت، و رذیلت های مذکور در قرآن مجید، این اصول را از منظر کتاب آسمانی مسلمین مشخص می نماید و بستری می شود برای شناخت اصول معماری اخلاقی. این پژوهش در گونه استدلال منطقی و با رویکردی تحلیلی تفسیری به بررسی مستندات و منابع می پردازد و یافته های پژوهش با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه سازمان یافته، اعتبارسنجی می شوند. مصاحبه ها حاکی از تایید متخصصین در زمینه مفاهیم مطرح شده در اصول و نیز کامل بودن وکافی بودن اصول نظری استخراج شده از فرآیند منطقی پژوهش می باشد. این اصول نظری تایید شده در پژوهش عبارتند از: 1) معماری باید راه ایجاد یاد و ذکر خداوند باشد. 2) معماری باید ابزار تکریم مخاطب و عدم تفاخر بر آن‌ها باشد. 3) معماری باید موجب و سبب ایجاد هدفمندی نسبت به نیازهای دنیوی و اخروی انسان باشد. 4) معماری باید موجب رفع و محو فاصله طبقاتی شده و ابزار ایجاد برابری با دیگر انسان ها باشد. 5) معماری باید موجب ایجاد تعادل در لذات و امیال انسان شود. 6) معماری باید بواسطه ساختاری اقتصاد محور و طبیعتگرا موجب اعتدال گرایی در تامین نیازهای انسان شود. 7) معماری باید با توجه و اعتقاد به عدم بقا و جاودانگی دنیوی انسان، قائل به استحکام در ساخت بنا باشد. بنابراین نتیجه این پژوهش نشان‌دهنده امکان استخراج منطقی اصولی منسجم از قرآن کریم به منظور خلق معماری اخلاق مدار است که می تواند با تکیه بر پایه هایی محکم و استدلال پذیر، در عرصه نظر و عمل مورد بهره برداری قرار گیرد.

theoretical principles of ethical architecture in the holy quran: on the basis of aristotelian logic in islamic school of thought

this research is a qur’anic review that examines the effects of ethics on architecture from the holy qur’an’s point of view with the goal of introducing logical theoretical principals of ethical architecture. in order to reach the research goal, this research conducts the induction, deduction and reverse extraction of research’s resulted theoretical concepts based on aristotle’s formal logic. the main question of this article is how theoretical principles of ethical architecture can be extracted from the holy qur’an on the grounds of aristotelian logic? given the priority of avoiding unethical issues over the acquisition of ethical virtues in the religion of islam and the architectural position as an arbitrary act of human being that influences the inner attributes of the individual and the surrounding society, unethical issues can be considered as the most important factors in the formation of ethical principles for architecture. the unethical issues mentioned in the holy quran determine these principles from the point of view of the muslim scripture and provides backbone of understanding the principles of ethical architecture. this research studies documents and resources based on a logical reasoning and interpretative analytical approach. research findings are validated using semi-structured interview techniques and indicate that experts validate the completeness and adequacy of the resulted theoretical principles and the logical process of this research. research results include seven theoretical principles for ethical architecture; 1) architecture should be a remembrance of god. 2) architecture should be a tool of respect for its consumers and lack self- glorification over them. 3) architecture should be goal-oriented towards the needs of future generation. 4) architecture should eliminate social gaps and be a symbol of equality and modesty. 5) architecture should create balance between human needs, pleasures and desires. 6) architecture should answer human demands on the grounds of an economical and naturalistic approach. 7) architecture should include structural strength with the acknowledgment of human lifetime limitations. the result of this research presents a coherent logical extraction of ethical architecture from the holy quran, which can be considered in the fields of theory and practice by academics and architects.