بررسی ریشه های فکری برنامه‌ریزی مذاکره ای و تحلیل آن از منظر دموکراسی غربی و مردم‌سالاری دینی

برنامه ریزی به عنوان یکی از ابزارهای اساسی جهت نیل به شرایط مطلوب زیستی می باشد. در این بین مذاکره از مهمترین رویکردها در نظام های جدید برنامه ریزی بوده که در عصر کنونی برنامه ریزی و حکمروایی شهری از جایگاه ویژه ای برخوردار است. برنامه ریزی مذاکره ای یا به بیانی دیگر گفتمانی یکی از روش های نوین در امر مطالعات شهری است که به خصوص در جوامع پیشرفته دموکراتیک کاربرد فراوانی دارد. جین هیلیر به عنوان واضع این نظریه، از نظریات اندیشمندانی همچون هابرماس و فوکو در تبیین مبانی این نظریه استفاده نموده است. در منظر اسلامی نیز مشورت و مذاکره جایگاهی متعالی و ویژه دارد. در آیات قرآن و مکتب بزرگان دین، نقش مشورت از اهمیت بسزای برخوردار بوده و مردم و نگاه آنها به مسائل مختلف اجتماعی، حکومتی و ... جایگاهی عظیم داشته است. این پژوهش به دنبال آن است تا با بررسی ریشه های نظری رویکرد برنامه ریزی مذاکره ای و استخراج نحله های فکری آن به مطالعه ساختاری آن پرداخته و در نهایت ویژگی ها و اصول این نوع برنامه ریزی را از منظر آموزه های اسلامی و نظریات اندیشمندان معاصر اسلامی در ارتباط با موضوع حکومت و مردم سالاری دینی و دموکراسی مورد مطالعه قرار دهد. با توجه به موضوعات متداخل در این مورد پژوهش، از روش بررسی اسنادی و تحلیل محتوا و استدلال منطقی و همچنین روش کیفی و توصیفی و همچنین انجام مصاحبه با خبرگان امر (مصاحبه با 14 نفر از خبرگان دانشگاهی در رشته های شهرسازی و جامعه شناسی و همچنین اساتید حوزه) در بیان نتایج پژوهش استفاده شده است. در نهایت با مقایسه تطبیقی اصول و قواعد این نوع برنامه ریزی با معیارهای شهرسازی اسلامی و اصول و قواعد دموکراسی و شورا از منظر اسلامی به بررسی نقاط قوت و ضعف این نوع برنامه ریزی پرداخته شده و بیان شده که در رویکرد برنامه ریزی مذاکره ای، تکیه صرفاً بر نظر و آرا مردم بوده و ارتباطی با هنجارهای دینی و اعتقادی برقرار نمی نماید. لذا به نظر می رسد این رویکرد تنها در بخش های از مدیریت شهری که دارای طرح های مردم محور می باشند می تواند کارایی داشته باشد. از سوی دیگر رویکرد مردم سالاری دینی بیشتر نگاه به ارزش های اعتقادی داشته و نظر مردم در درجه دوم اهمیت می باشد. این موضوع از یکسو مراقب آن است که طرح ها و برنامه ها بر محور دین و شریعت باشد ولی از سوی دیگر با طرح های اومانیستی و انسان گرا ارتباط خاصی ندارد. بنابراین می توان بیان نمود که چنانچه در مطالعات شهری، صرفاً تکیه بر نظریات مردم باشد، نمی توان صلاحیت آن را از منظر دین تایید نمود لیکن چنانچه در مدیریت مسائل شهری، نظر مردم در کنار اصول و قواعد دینی و فقهی و بر مبنای آنها شکل گرفته باشد، می تواند در اداره یک شهر و جامعه اسلامی یاری رسان باشد.

a study of the intellectual roots of negotiation planning and its analysis from the perspective of western democracy and religious democracy

planning is one of the basic tools to achieve optimal living conditions. in the meantime, negotiation is one of the most important approaches in the new planning systems, which has a special place in the current era of urban planning and governance. negotiation planning or in other words discourse is one of the new methods in urban studies that is widely used, especially in advanced democratic societies. jane hillier, as the author of this theory, has used the theories of thinkers such as habermas and foucault to explain the principles of this theory. in the islamic perspective, consultation and negotiation have a sublime and special place. in the verses of the qur’an and the school of religious leaders, the role of consultation has been very important and people and their views on various social, governmental and other issues have had a great place. this research seeks to study the theoretical roots of the negotiation planning approach and extract its intellectual processes to study its structure and finally the characteristics and principles of this type of planning from the perspective of teaching. to study islamic theories and theories of contemporary islamic thinkers on the subject of government and religious democracy and democracy. according to the overlapping topics in this case study, from the method of document analysis and content analysis and logical reasoning, as well as qualitative and descriptive methods and conducting interviews with experts (interviews with 14 academic experts in the fields of urban planning and sociology, as well as field professors) has been used to express the research results. finally, by comparatively comparing the principles and rules of this type of planning with the criteria of islamic urban planning and the principles and rules of democracy and the council from an islamic perspective, the strengths and weaknesses of this type of planning are examined and stated in the planning approach. negotiation relies solely on the views and opinions of the people and has nothing to do with religious norms. therefore, it seems that this approach can be effective only in those parts of urban management that have people-centered plans. on the other hand, the approach of religious democracy is more focused on religious values ​​and the opinion of the people is of secondary importance. on the one hand, this issue makes sure that the plans and programs are based on religion and sharia, but on the other hand, it has nothing to do with humanist and humanistic plans. therefore, it can be said that if in urban studies, it is based only on the opinions of the people, its competence can not be confirmed from the perspective of religion, but if in the management of urban issues, the opinion of the people along with religious and jurisprudential principles and rules and based formed, they can help run a city and an islamic community.