تبیین عوامل موثر بر حس تعلق به مکان و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در بافت تاریخی (مورد مطالعه: محله جویباره اصفهان)

امروزه پایداری اجتماعی یک از مفاهیم تاثیرگذار و قابل‌بحث در طراحی معماری و شهری محسوب می‌شود. ازآنجاکه محله جویباره اصفهان، قدیمی‌ترین بافت تاریخی این شهر به‌حساب می‌آید و این بافت ارزشمند با همه ویژگی‌های قابل‌توجه موجود در آن به سمت فرسودگی و انحطاط، نزول یافته است؛ شناخت و ایجاد شاخصه‌های پایداری اجتماعی در این بافت ارزشمند، می تواند در حفظ ارزش‌های این محله و ثبات آن به‌عنوان بافت تاریخی، نقش به سزایی داشته باشد. ازآنجاکه ساکنین بومی این محله ارزشمند -که ترکیبی از تعداد محدودی از یهودیان و تعداد کثیری از مسلمانان هستند- در حال کوچ از آن هستند و ساکنین غیربومی جایگزین آن‌ها می‌شوند؛ حفظ بافت تاریخی آن ضرورت می‌یابد. شاخصه‌های پایداری اجتماعی در بافت تاریخی جویباره کدام‌اند و رابطه بین متغیرها و اولویت‌های آن‌ها به چه صورتی خواهد بود؟ هدف از این پژوهش، شناخت شاخصه‌های پایداری اجتماعی در جهت حفظ ساکنین بومی با حس تعلق زیاد به این بافت تاریخی است؛ به‌گونه‌ای که ایجاد این شاخصه‌ها در بین ساکنین بومی و محل زندگی آن‌ها، از انحطاط و فرسودگی این بافت جلوگیری کند. چراکه این بافت قدیمی‌ترین بافت شهر اصفهان محسوب می‌شود و بناهای تاریخی ارزشمندی در هم‌جواری آن همچون مسجد جامع عتیق وجود دارد. از طرفی تحقیقات گسترده‌ای در رابطه با پایداری اجتماعی در حیطه مسکن انجام‌شده است؛ اما در مورد بافت‌های تاریخی مطالعات انجام‌شده بسیار محدود است. روش تحقیق در مقاله پیش رو از نوع کمی است؛ و داده ها با استفاده از روش پیمایش گردآوری‌شده است. پرسش‌نامه در دو مرحله توزیع و مورد تحلیل قرارگرفته‌اند. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده ها از نرم‌افزار spss، و آزمون های آماری تک‌نمونه‌ای و فریدمن برای ارزیابی و اولویت بندی متغیرها استفاده‌شده است. با توجه به مطالعات انجام‌شده در میزان حس تعلق در محله، که بر اساس جنسیت، شغل و سن در پرسش‌نامه اول موردبررسی واقع‌شده، احساس تعلق در بین مردان با شغل کاسب بیشتر از زنان و بقیه مشاغل بوده است. از نظر سنی گروه سنی سالمند، دارای حس تعلق مکان بیشتری به محله هستند. در توزیع پرسش‌نامه دوم شاخصه‌های پایداری اجتماعی که شامل کیفیت زندگی، کیفیت فضای باز، توجه به ویژگی‌های بافت تاریخی و میزان تعاملات اجتماعی افراد ساکن در محله بوده است؛ مورد بررسی قرار گرفت. این پرسش‌نامه در بین مردان با شغل کاسب و زنان با شغل خانه‌داری که هر دو از جنس گروه سالمند هستند و به ترتیب بیشترین حس تعلق مکان به محله را دارند؛ توزیع شد. بر این اساس مشخص شد که کیفیت زندگی، بیشترین میزان اهمیت و تعاملات اجتماعی، کمترین میزان اهمیت را در جهت رسیدن به شاخصه‌های پایداری در محله جویباره در بین ساکنین محله دارا است.

explaining the effective factors on the sense of belonging to the place and evaluating the indicators of social stability in the historical context (case study: joybareh neighborhood of isfahan)

social sustainability is one of the controversial issues which has far-reaching implications for the realms of architecture and urban design. in this respect, joubareh neighborhood in isfahan, considered as the oldest historical location of the city, is of considerable importance. despite the various values of this neighborhood, its historical texture has been deteriorating in recent years. accordingly, recognition and setting a set of social sustainability indices may play a major role in conserving the historical values of this neighborhood. since joubareh is being depleted of its native residents replaced by non-native ones, the utmost endeavor must be made in order to conserve the historical values of this neighborhood encouraging the native residents to stay. this research aimed to identify those social sustainability indices in this neighborhood in order to encourage the native residents, who have a strong sense of belonging towards their neighborhood, to stay so that the deteriorating trend can be reversed. joubareh is in fact the oldest location of the city and in the vicinity of which are there several significant monuments, like atigh gathering mosque. so far, extensive research has been conducted on social sustainability in the housing sector. concerning historical textures, similar research has been done only scantily. which social sustainability indices in the historical texture of joubareh must be applied? how do these factors and variables interact with each other? the methodology is quantitative and the data were gathered by surveying. questionnaires were distributed and analyzed in two stages. in order to analyze data, spss software was used and the one-sample test and the friedman test were used to assess and prioritize the variables. in the first questionnaire, the sense of belonging of the residents in joubareh was studied in terms of gender, occupation, and age of the respondents. the sense of belonging among the tradesmen was stronger than that of the women and of other occupations. similarly, in terms of age, the elderly showed a stronger sense of belonging than that of others. generally, the aged male shopkeepers and the aged housewives had a stronger sense of belonging than that of others.also, in the second questionnaire designed based on the needs of the aged housewives and the aged male shopkeepers, certain factors were taken into account for social indices such as the living quality index (respecting the individuals’ privacy and peace), the quality of open spaces in the neighborhood, caring the historical features and revitalizing the lost identity and the quality of social interactions among the neighborhood’s residents. the results indicated that the dimension of social interactions is significantly correlated with living quality as well as the quality of open spaces. by the same token, the dimension of social interactions is significantly correlated with the quality of open spaces in the historical textures. likewise, the quality of open spaces and the dimension of historical textures are significantly correlated. in addition, the quality of open spaces is significantly related to historical texture. finally, there is not a significant relationship between social interactions and historical textures. to the residents of joubareh neighborhood, who feel a sense of belonging towards the neighborhood, the social sustainability indices, in terms of priority, include the living quality, the quality of open spaces, historical texture, and finally, social interactions. in brief, the results indicated that the residents of joubareh neighborhood, including the elderly, both housewives, and the aged male shopkeepers, have a strong sense of belonging towards their neighborhood. the social sustainability indices for the residents were, in terms of priority, the living quality, the quality of open spaces, historical texture, and finally, social interactions.