تحلیل معنا در معماری مسکن سنتی ایرانی با تاکید بر نقش نشانه‌ها (نمونه موردی: مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک)

بیان مسئله: توجه به وجوه هویتی معماری مسکن، در گرو تقویت ابعاد معناشناختی در طراحی از جمله بهره گیری از اصول معماری مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک است. از سوی دیگر بهره گیری از نشانه ها از طریق توجه به خوانش ذهنی مخاطبان، از بهترین راهکارها در معنادهی به اثر محسوب می شود. این درحالی است که به نظر می رسد کم توجهی به مفاهیم معنامحوری چون ادراک یا خوانش ذهنی مخاطبان، در مسکن های امروز تحت تاثیر عواملی مانند اقتصاد و یا سطحی نگری در طراحی ها قرار گرفته و تضعیف شده است؛ چرا که در سطوح آموزشی و اجرایی طراحی، عموماً نقش مخاطب در رابطه با محیط کم رنگ است. بنابراین نگرش عملی به معناگرایی از طریق استخراج وجوه بهره گیری از نشانه ها در مسکن سنتی، نیاز تحقیقاتی محسوب می گردد که پژوهش درصدد است تا با پاسخ گویی به پرسش چگونگی نقش نشانه ها در وجوه معنایی مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک ایران ، در راستای مرتفع نمودن آن اقدام نماید.هدف تحقیق: هدف پژوهش، استخراج اصول معناگرایی از باب نشانه شناسی، جهت بهره گیری در طراحی مسکن معاصر در راستای توجه بیش تر به ابعاد هویتی و معنایی محیط های زندگی امروز است.روش تحقیق: پژوهش در قالب روش های »سندکاوی « و »تحلیل محتوای کیفی « تحقق یافته است. در روش تحلیل داده ها، به ارزیابی وضعیت انطباق پذیری مولفه های موثر بر خوانش ذهنی با سطوح نشانه به صورت بررسی نمونه ها در حوزه مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک ایران پرداخته می شود. محقق درصدد آن است تا نمونه های مورد مطالعه از خانه های سنتی شهر کاشان، از ویژگی های مشترک اغلب مسکن های سنتی به جا مانده در اقلیم مذکور بهره مند باشد. بر این اساس سطوح نشانه، شامل »نمایه «، »نماد « و »شمایل « در ارتباط با ریزمولفه های »مکانی «، »انسانی « و »زمانی « موثر بر خوانش ذهنی تحلیل می شوند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج، در مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک، از »شمایل «، »نمایه « و »نماد « به عنوان محملی جهت بیان معانی از طریق انطباق با مولفه های انسانی، محیطی و زمانی موثر بر خوانش ذهنی کاربران، استفاده می گردیده است. بنابراین یکی از راهکارهای موثر در طراحی مسکن معنامحور، بهره گیری طراحان از ریزمولفه های »عملکرد «، »کالبد «، »مقیاس «، »سابقه تاریخی «، »تجربه فردی «، »رویداد اجتماعی «، »عوامل فیزیولوژیکی و روان شناختی «، »رفتارهای فردی و اجتماعی « مخاطبان و نیز توجه به »مولفه های موثر بر حس تعلق به مکان و اجتماع « در قالب سطوح مختلف نشانه در طراحی است.بیان مسئله: توجه به وجوه هویتی معماری مسکن، در گرو تقویت ابعاد معناشناختی در طراحی از جمله بهره گیری از اصول معماری مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک است. از سوی دیگر بهره گیری از نشانه ها از طریق توجه به خوانش ذهنی مخاطبان، از بهترین راهکارها در معنادهی به اثر محسوب می شود. این درحالی است که به نظر می رسد کم توجهی به مفاهیم معنامحوری چون ادراک یا خوانش ذهنی مخاطبان، در مسکن های امروز تحت تاثیر عواملی مانند اقتصاد و یا سطحی نگری در طراحی ها قرار گرفته و تضعیف شده است؛ چرا که در سطوح آموزشی و اجرایی طراحی، عموماً نقش مخاطب در رابطه با محیط کم رنگ است. بنابراین نگرش عملی به معناگرایی از طریق استخراج وجوه بهره گیری از نشانه ها در مسکن سنتی، نیاز تحقیقاتی محسوب می گردد که پژوهش درصدد است تا با پاسخ گویی به پرسش چگونگی نقش نشانه ها در وجوه معنایی مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک ایران ، در راستای مرتفع نمودن آن اقدام نماید.هدف تحقیق: هدف پژوهش، استخراج اصول معناگرایی از باب نشانه شناسی، جهت بهره گیری در طراحی مسکن معاصر در راستای توجه بیش تر به ابعاد هویتی و معنایی محیط های زندگی امروز است.روش تحقیق: پژوهش در قالب روش های »سندکاوی « و »تحلیل محتوای کیفی « تحقق یافته است. در روش تحلیل داده ها، به ارزیابی وضعیت انطباق پذیری مولفه های موثر بر خوانش ذهنی با سطوح نشانه به صورت بررسی نمونه ها در حوزه مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک ایران پرداخته می شود. محقق درصدد آن است تا نمونه های مورد مطالعه از خانه های سنتی شهر کاشان، از ویژگی های مشترک اغلب مسکن های سنتی به جا مانده در اقلیم مذکور بهره مند باشد. بر این اساس سطوح نشانه، شامل »نمایه «، »نماد « و »شمایل « در ارتباط با ریزمولفه های »مکانی «، »انسانی « و »زمانی « موثر بر خوانش ذهنی تحلیل می شوند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج، در مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک، از »شمایل «، »نمایه « و »نماد « به عنوان محملی جهت بیان معانی از طریق انطباق با مولفه های انسانی، محیطی و زمانی موثر بر خوانش ذهنی کاربران، استفاده می گردیده است. بنابراین یکی از راهکارهای موثر در طراحی مسکن معنامحور، بهره گیری طراحان از ریزمولفه های »عملکرد «، »کالبد «، »مقیاس «، »سابقه تاریخی «، »تجربه فردی «، »رویداد اجتماعی «، »عوامل فیزیولوژیکی و روان شناختی «، »رفتارهای فردی و اجتماعی « مخاطبان و نیز توجه به »مولفه های موثر بر حس تعلق به مکان و اجتماع « در قالب سطوح مختلف نشانه در طراحی است.

Semantic analysis of traditional Persian residential architecture with an emphasis on the role of signs (Case study: Traditional houses in hot-dry climate)

Statement of Problem: To improve the identity of residential architecture, it is required to enhance the semantic dimensions in the design. To do this, the principles of traditional residential architecture in hotdry climates, as one of the richest physicalspatial models for Iranian houses, must be applied. On the other hand, one of the best strategies for giving meaning to works is to use signs by examining users #39; mental image. However, nowadays, semantic concepts such as users #39; perception or mental image are less considered or ignored in the residential architecture due to factors such as economy or superficiality in design. This is due to the ignorance of the userenvironment relationship at the educational and executive levels of design. Therefore, there is a need for finding a practical approach to semantics by extracting the signs existing in traditional houses. To meet this need, the present study seeks to answer the question What is the role of signs in the semantic aspects of traditional Persian houses in hotdry climate? Since the use of successful traditional architectural models is another way for enhancing the identity of residential architecture, it seems necessary to find and use them in contemporary housing in accordance with the current situation. The research background mainly focuses on finding physical patterns or semantic principles in Iranian houses from nonsemiotic perspectives, so obviously, there is a need for research on the extraction of patterns using semiotics to match the design with the users #39; reading.Research aim: The design performed only to satisfy the building function , cannot meet such affairs as identity. So, it must meet the perceptual needs to manifest identity in architecture, and this will be possibly achieved if the design is performed through a semantic process. To this end, the present research seeks to find out how the categories of signs match with the components affecting mental image in traditional houses in the hotdry climate. Since the present study looks for the effect of signs on meaning in traditional housing design, sign is an independent variable, and meaning in housing design is a dependent variable. Accordingly, the research hypothesis is as follows: Using the categories of signs has played a role in the meaning of traditional residential architecture in the hotdry climate . The present study aims to extract the principles of semantics from the semiotic perspective to use in contemporary residential architecture to pay more attention to the identity and semantic dimensions of today #39;s living environments.Research Method: the present research is a qualitative study in which applied examples of traditional residential architecture in the hotdry climate are studied using document mining and qualitative content analysis . In the data analysis section, the matching of the components affecting the mental image with the categories of signs is evaluated by examining the examples of traditional Persian houses in the hotdry climate. Accordingly, the relationships between the categories of signs, including index , symbol , and icon , and the spatial , human and temporal components affecting mental image are analyzed. It should be noted that the case studies are selected based on two criteria: 1. having spatial and physical richness, and 2. having a design in which one can observe the matching of the categories of signs with the components affecting perception. The authors attempt to select those cases having the features observed in most of the traditional Persian houses in the hotarid climate. In the selected samples of traditional Persian houses in the hotdry climate, any analyzable relationship between the categories of signs and factors affecting mental image is analyzed. It should be noted that it was attempted to select those components common to most traditional houses in the hotdry climate. Conclusion: The results indicate that in traditional houses in the hotdry climate, icon , index , and symbol have been used as a means to express meanings by being matched with human, environmental and temporal components affecting users #39; mental image in accordance with their cultural context. Moreover, the results show the matching of the environmental components with the categories of icon , index and symbol . The temporal components affecting the users #39; reading show their highest degree of matching with the category of icon . The icon and symbol categories also have the highest degree of matching with the human components affecting the users #39; reading. Therefore, one of the effective strategies for providing a semanticoriented residential design is to use the components of function , body , scale , historical background , individual experience , social event , physiological and psychological factors , individual and social behaviors of users and also attention to components affecting the sense of belonging to place and community in the form of different categories of signs in the design. Therefore, using different categories of signs, which match with the factors affecting the users #39; mental image, considering the temporal, spatial and human context of the design can be a way to consider meaning and identity in today #39;s housing designs.