بازخوانی فرآیند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه

شناخت فرایند خلق و ادراک آثار معماری از مسائل مهم و پیچیده‌ی حوزه معماری است و علی‌رغم پژوهش‌های متعددی که در دهه‌های اخیر پیرامون آن صورت گرفته؛ هنوز برخی از ابعاد این فرایند ناشناخته باقی مانده است. با توجه به اینکه شناخت مناسب از این فرایند می‌تواند زمینه‌ی ارتقا کیفیت آثار معماری را فراهم آورد؛ و به حل بسیاری از مسائل پیش روی معماران کمک نماید؛ مساله پژوهش حاضر بازخوانی ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری، براساس مبانی دیدگاه حکمت متعالیه درنظرگرفته شده و برای انجام آن از راهبرد استدلال منطقی استفاده شده است. در این پژوهش ابتدا به تعریف دقیق انسان، هستی، ابعاد و ظرفیت‌های هریک پرداخته شده؛ و سپس نحوه تعامل انسان و هستی و بازتاب این رابطه را بر فرایند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه، که شالوده‌ی نظری این پژوهش است؛ مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.همچنین با توجه به آن که بر اساس مبانی حکمت متعالیه، خداوند انسان را در صفت خلاقیت به صورت خود آفریده و متعالی‌ترین خلق نیز عالم هستی است؛ در این پژوهش فرایند خلق عالم هستی مورد بازخوانی قرار گرفته و با الگوگیری از آن ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری در پنج مرحله تبیین شده است؛ که ارکان اصلی سازنده این ساختار عبارتند از: مرتبه نفس معمار و مخاطب، قوای ظاهری انسان (بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه)، و قوای باطنی او (قوه متصرفه، خیال (خزانه صورت)، حافظه (خزانه معنا)، حس مشترک و واهمه) در معمار و مخاطب، مقوله‌های سازنده معماری (فرم، کاربرد، معنا، طرح و ساخت، بافت و پیوستگی، روحیه و اراده)، نیازهای چهارگانه انسان (مادی،روانی، عقلانی، و روحانی)، و در نهایت با شناسایی عوامل موثر برکیفیت این فرایند پیشنهاداتی جهت ارتقای کیفیت آن ارائه شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد با قرار دادن مبانی جامع مکتب اسلام، به‌عنوان شالوده نظری پژوهش‌های معماری می‌توان به حل مسائل پیچیده در حوزه معماری کمک نمود.

Rereading of Creation and Perception Process in Architectural Pieces, On the basis of Transcendent Wisdom

Cognition towards creation and perception process of architecture is an important and complicated subject of architectural realm. Despite numeral related researches of recent decades, some of the aspects of this subject are still unknown. Considering the fact that proper cognition of this process could create the groundwork of quality improvement in architectural pieces and will help to find solutions for many of the architects rsquo; assumed problems, the issue of this research is about reviewing the structure of creation and perception process in architectural pieces on the basis of transcendent wisdom. In order to do this, the strategy of logical reasoning has been selected. At the first step of this research, an accurate description of human, existence and their aspects and capacities is defined, and then the interaction between human and existence and its refection on creation and perception process in architectural pieces is analyzed on the basis of transcendent wisdom as the theoretical foundation of this research. Since transcendent wisdom asserts on the fact that God created the human as himself when it got to the sense of creativity, and that the most perfect creation of God is the world of existence, this research will also review the creation process of the world, making a pattern to define the creation and perception process in architectural pieces in five steps. The main components of this structure include: the soul grade of architect and spectator, and their Appearance powers (vision, smell, hearing, taste, touch) and their internal powers (HesEMoshtarak, Motesarefeh, Vahemeh, imagination, memory), Architectural categories (form, function, meaning, design construction, tissue and cohesion, mood and will), and quadripartite needs of human (physical needs, psychical needs, rational needs, spiritual needs)Finally, Identifying the effective factors of this process on the quality of architectural pieces will lead to presented suggestions of this research which can improve the quality of this process. Results show that by considering the comprehensive foundations of Islamic thoughts as the theoretical foundation of Architectural researches will help to suggest solutions for complicated problems of architectural realm.