مولفه های موثر بر تاب آوری فضای بازارهای تاریخی با تاکید بر قابلیت های بعد کالبدی-عملکردی فضا، مطالعه موردی: مجموعه امیر در بازار تاریخی تبریز

تاب آوری فضایی به عنوان یکی از ابعاد جدید در حوزه تاب آوری به دنبال مسئله حیات و پویایی فضا با حفظ هویت و عملکرد از طریق توجه به ویژگی های فضای معماری است. فضای تاب آور به عنوان بستر مناسب برای امکان تداوم حضورپذیری در طی زمان با حفظ کارایی پویایی را مهیا می سازد؛ ولی غالب فضاهای تازه احداث شده در مواجهه با بحران ها آسیب پذیر بوده و کارایی خود را سریع از دست داده و کاربران فضا به ترک و رهاسازی محل اقدام می کنند؛ از‌این‌رو، بازارهای تاریخی ایران به عنوان یکی از فضاهای ارزشمند که علیرغم تحولات در طی دوره ها به فعالیت خود ادامه داده و توانسته ما به ازای کالبدی نیازهای روز را برآورده سازد، قابل توجه است. بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخ این سوال است که چگونه تاب آوری در فضای تاریخی بازارها تحقق یافته است؟هدف تحقیق حاضر، بررسی ویژگی های محیطی موثر بر فضاهای تاب آور است. این مهم نیاز به خوانش قابلیت های کالبدیعملکردی مستتر در این فضاها دارد؛ این بعد که ناظر بر قابلیت های محیطی است به عنوان بعد غالب تاب آوری فضا فراتر از ابعاد گوناگون مطرح به عنوان معیار اساسی یک فضای تاب آور موثر است.پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر روش تحقیق کیفی و با استفاده از مطالعه ی موردی بوده است. ابتدا با تحلیل چارچوب نظری، به روش قیاسی مدل مفهومی فضای تاب آور استخراج و برای تحقّق هدف مذکور، کاربست این مدل بر نمونه مورد مطالعه با پژوهش استقرایی مورد آزمون قرار گرفت. برای گردآوری اطلاعات از روش مثلث بندی داده ها و به شیوه پیمایشی مستقیمِ مشاهده و مصاحبه و غیرمستقیمِ مبتنی بر سندکاوی استفاده شده و با راهبرد تحلیل تطبیقی، یافته های عملیاتی به روش استدلال منطقی مورد تحلیل کیفی قرار گرفته اند.با مطالعه ادبیات موضوع قابلیتهای انعطاف پذیری، تطبیق پذیری، تغییرپذیری و واکنش پذیری به عنوان یافته های نظری مورد آزمون قرار گرفت. با ایجاد ارتباط بین نتایج یافته های نظری و تجربی براساس مطالعات نمونه موردی می توان نتیجه گرفت که نحوه ی تاب آوری فضایی مجموعه امیر در بازار تاریخی تبریز نشان دهنده ی تاثیرپذیری محیط از قابلیت های این بعد فضاست. در بررسی میزان برخورداری مجموعه از قابلیت های فضایی به ترتیب راسته بازار و تیمچه امیرجنوبی بهترین وضعیت را به خود اختصاص داده اند. با رواج الگوی مصرف گرایی و تغییر کاربری کاروانسرا و تیمچه ها و با توجه به تبدیل خرید به تجربه فراغت راسته بازار امیر با در دست گرفتن نبض اقتصادی مجموعه به واسطه متغیرهای چندظرفیتی، دسترسی و ارتباطات فضایی متعدد، فعالیت تک صنفی، تعداد زیاد حجره های خرده فروشی، پویایی کلیه واحدها، همسازی فرم با صنف جدید و گسترش صنف راسته در مجموعه در تداوم حیات و تاب آوری مجموعه نقش بسزایی ایفا کرده است.

Components Affecting the Resilience of Historical Bazaars Space with Emphasis on Capabilities of the Physical-Functional Dimension of Space Case Study: Amir Complex at Tabriz Historical Bazaar

Problem statement: The concept of resilience has long been published to explain how different types of systems respond to unexpected shocks, and research on resilience of environments to abnormal hazards has just begun, requiring extensive reflection and consideration. Spatial resilience thinking is as one of the new dimensions in the field of resilience and architecture. This dimension seeks to address the issue of the vitality and dynamics of the architectural space by preserving identity and function through attention to specific characteristics and capabilities of the space over time versus gradual and slow disturbances. resilient space as the appropriate context for possiblity continued vitality provides dynamic while maintaining performance; It shows little vulnerability in the face of crises over time by the spatial capabilities, and responds to changing conditions through adaptation to the needs and demands of the society, and satisfies spatial userschr('39') satisfaction with different tastes and guarantees and sustains the vital system of space. But most of the newly constructed spaces are vulnerable to crises and lose their efficiency quickly and the users of space leave and vacate; Therefore, the historical bazaars of Iran, as one of the valuable spaces that have continued to operate despite changes in different periods and have been able to meet and provide the suitable body for the needs of the day, are remarkable. Therefore, to resolve part of this epistemic vacuum, the present study focuses on the limited domain of the Amir complex in the historical bazzar of Tabriz, considering its position and role in the life of the Bazzar Tabriz has paid off to the rooting of the resilience of this space and examining its spatial capabilities. So this research seeks to answer the question of how resilience has been achieved in the historical space of Iranian bazaars? And how has the resilience of the Amir complex in the historical bazzar of Tabriz come about in light of the changes in recent years?