جستاری برای شناخت زمینه فرهنگی معماری از نفار تا سقانفار

سقانفارها معماری مختص منطقه مازندران است و منشا شکل گیری آنها به سنتهای آیینی پیش از اسلام بر می گردد و در حال حاضر به عنوان معماری عاشورایی در راستای پاسداشت تقدس آب و منسوب به حضرت ابوالفظل (ع) شناخته می شود. معماری آن نشانی از ترکیب مولفه های معنایی در قالب نقوش و نمادهای تصویری، مکانی و ساختاری است که در دوره های مختلف تاریخی و براساس زمنیه ای فرهنگی دچار تحول شده اند؛ هدف پژوهش پاسخ به این پرسش است: چه عوامل فرهنگی موجب شده اند نفار برای پاسداشت واقعه عاشورا انتخاب شود و چه نشانه های از معماری آئینی قبل از اسلام در آن بر جای مانده است؟ این تحقیق از نوع پژوهش های بنیادینظری است که با روش توصیفی _ تحلیلی کار شده است و گردآوری اطلاعات براساس و مطالعات کتابخانه و پیمایش های میدانی انجام یافته است و با توجه به هدف پژوهش یافتن علل سیرتحول از نفار به سقانفار براساس زمینه فرهنگی می باشد؛ در یافته‌های پژوهش انجام گرفته در دو شاخه نفار و سقانفار به همراه تطبیق آنها با مولفه‌های تصویر ذهنی، کالبد و فعالیت، مشخص شد که همخوانی کارکرد، معنا و کالبد نفار با ارزش‌های اسلامی، بخصوص گرامی داشت آب سبب حفظ و تداوم معماری نفار به سقانفار شده است. بدین صورت که گرامی داشت آب از آئین کهن ایران سرچشمه می گیرد که پس از اسلام با نگرش های اسلامی همخوان شده است. نام نپ، وجود چاه ها، و درختان مقدس، و جغرافیای تاریخی در این منطقه بیانگر نشانی از ایزد بانوی آبهاست. پیش از اسلام دو سری نفار وجود داشت نوع اول: بناهای متعلق به ایزد بانوی آب در کنار منابع آب برای عبادت ، نوع دوم: در کنار مزارع برای مراقبت از آب کاربرد داشتند، بدین ترتیب نفار از ابتدا دو وظیفه حراست و عبادت را بر عهده داشت به این دلیل عبادی، بعد از اسلام به عنوان سقانفار انتقال دادند و از منظر ساختارکالبدی و تزئینی تداوم یافته معابد کهن است که با نمادهای شیعی هم راستا شده است.

The inquiry to identify the cultural contex of architecture from Nefar to Saqa-Nefar

The SaqaNefar are specific architecture of Mazandaran province, and the origin of their formation are date to ritual traditions of preIslamic periods. Currently, those are known as architecture of Ashura that are in order to protect the sanctity of water and attributed to Aboulfazl (AS). Their architecture is combination of architecture combination with semantic components in format of motifs and formation, local and structural symbols which had undergone transformation of structural and formation according to cultural context during various historical periods. The current research is seeking to answer for this question: what cultural backgrounds were due to choose Nefar for keep up Ashura event and what signs remain in those from preIslamic ritual architecture? This research is fundamental and theoretical research that had been done through descriptive and analytical method. Data collection is based on library source and field surveys. In regard to the research goal that it is finds Causes of evolution Nefar to SaqaNefar according to cultural context. The results of this research show: the cherishing of water origin from ancient ritual of Iran that it be conformed to Islamic attitudes during Islamic period. The name of the nep, existence wells, holly trees and historical geography of this region expresses signs of goddess of water (Anahita). There were two kinds of Nefar during preIslamic period: one type belongs goddess of water that was beside water source to worship, another type was used beside the farms to care water. Thus, from beginning, Nefar had two duties (protection and worship). For this reason, they had transferred Nefar as SaqaNefar during Islamic period. In perspective of physical and decoration structure are continuation of ancient temple that aligned with Shieh symbols.