چارچوب نظری برای حقوق فضایی مردم، مبتنی بر آموزه هایفقه و حقوق اسلامی

بهره برداری عادلانه از فضای شهری ازجمله مسائل مستحدثه و نوپیدا در حوزه حقوق معماری و شهرسازی است که یکی از ساختارهای پرداختن به آن سنجش پذیر کردن حقوق مترتب بر آثار معماری است. یک اثر معماری، افزون بر مخاطبین خاص یا افرادی که درون آن زندگی می کنند؛ مخاطبین عامی (مردم شهر) که تحت تاثیر وجوه اجتماعی آن قرار می گیرند نیز دارد. وجود عنصر تاثیر در این رابطه (میان آثار معماری و مردم) حکایت از این می کند که خلق آثار معماری، نوعی رفتار اجتماعی تاثیرگذار محسوب می شود؛ رفتارهایی که اقتضای ذاتی آن ها به وجود آوردن انواع تلاقی ها و تزاحمات حقوقی برای افراد جامعه است. موضوعی که پژوهش حاضر حول محور آن قوام پیدا می کند؛ تبیین چارچوب نظری برای حقوق مردم نسبت به فضاهای مصنوع شهری (آثار معماری) است. تفحص در ادبیات مرتبط با این موضوع حاکی این نکته است که تبیین چارچوب مزبور، متقوم بر توصیف سه رکن اصلی شامل چرایی و چیستی، چگونگی استنباط و تعیین مصادیق برای این حقوق است؛ که پس از پرداختن به آن ها نتایج ذیل حاصل شد: حقوق فضایی مردم، امتیازات و خطوط قرمز تکلیف آور و واجد پشتوانه و ضمانتی هستند که مردم نسبت به فضاهای مصنوع شهری پیدا می کنند. استنباط این حقوق، مبتنی بر سه رکنِ منابع شرعی، اسناد حقوقی و ماهیت فضای شهری، انجام گرفت و پنج حق بنیادین شامل حق معنویت فضایی حق هویت فضایی حق کیفیت فضایی حق سلامت فضایی و حق عدالت فضایی استخراج شد. البته این تفکیک به معنای جدایی یا تفوق یک حق بر حقوق دیگر نیست؛ بلکه ناظر به روش اجرا و نحوه تحقق پذیری این حقوق است. در اسناد قانونی رایج از برخی حقوق مزبور غفلت شده، امید است این سطور هموارکننده انجام مباحث نظری و به تبع آن اصلاح نظام تقنین در عرصه معماری و شهرسازی کشور باشد.

Framework theory for people's space rights, from the perspective of Islamic jurisprudence and law

Fair use of urban space is one of the new and emerging issues in the field of architectural law and urban planning, and one of the structures to address it is to assess the rights of architectural works. An architectural work, in addition to the specific audience or the people living in it, also has a general audience (the people of the city) who are influenced by the social aspects of that work. The existence of an element of influence in this regard (between architectural works and people) suggests that the creation of architectural works is a kind of influential social behavior; Behaviors that are inherently necessary to create all kinds of intersections and legal conflicts for individuals in society. The focus of the present study is to explain the theoretical framework for peoplechr('39')s rights to artificial urban spaces (architectural works). An examination of the relevant literature suggests that the explanation of this framework goes beyond describing the three main pillars, including why and what, how to deduce, and so on. After addressing them, the following results were obtained: The space rights of the people, are the privileges and the red lines that obligatory have the support and guarantee that the people have. They have them compared to artificial urban spaces. The inference of these rights was based on three pillars of religious sources, legal documents and the nature of urban space, and five fundamental rights including right to spatial spirituality, right to spatial identity, right to spatial quality, right to spatial health and Space Justice was extracted. Of course, this separation does not mean the separation or supremacy of one right over another; rather, it looks at how these rights are enforced and how they are realized. In the current legal documents, some of these rights have been neglected. It is hoped that these lines will pave the way for theoretical discussions and, consequently, the reform of the legislative system in the field of architecture and urban planning.