ارزیابی جایگاه کرامت انسانی (مبتنی بر آرای امام موسی صدر) در سیاست‌گذاری نوسازی شهری؛ مورد پژوهشی: راهبرد اقتصادی نوسازی در طرح جامع تهران

موضوع کرامت انسانی مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و به ویژه بسیاری از اندیشمندان مسلمان بوده است. امروزه با طرح مباحثی نظیر توانمندسازی، حق به شهر، توسعه ی انسانی و آموزش شهروندی، به تدریج ابعاد فضایی کرامت انسانی نیز محل بحث متخصصان و اندیشمندان قرار گرفته است. با این حال، ضرورت تعریف روش و معیارهایی برای ارزیابی کرامت انسانی در سیاست های کلان توسعه شهری همچنان محسوس است. به ویژه این پرسش قابل طرح است که سیاست های کلان شهرسازی چقدر منطبق بر مفهوم کرامت انسانی هستند. برای نمونه، طرح جامع تهران (مصوب 1386)، راهبردهایی را برای نوسازی بافت فرسوده ی شهری مشخص کرده و از جمله از نظر اقتصادی، طرح جامع شهر تهران، راهبرد نوسازی با تراز مالی صفر را مطرح می کند. پرسش این است که آیا این اینکه طبق این راهبرد، بودجه ی مورد نیاز برای حمایت از نوسازی در بافت های فرسوده، از طریق سود شهرداری از محل نوسازی همین بافت ها تامین گردد، منطبق بر مفهوم کرامت انسانی است؟از میان نظریه پردازان مختلف در حوزه کرامت انسانی، این پژوهش با شرح آرای سیدموسی صدر تلاش کرده است که چارچوبی نظری و معیارهای قابل طرح برای سنجش کرامت انسانی در برنامه های توسعه شهری ارائه کند و سپس با ابتناء به این معیارها، راهبرد اقتصادی نوسازی شهر تهران را مورد ارزیابی قرار داده است. به منظور سنجش این معیارها در طرح جامع تهران، این پژوهش اقدام به مصاحبه ی نیمه ساخت یافته با دو گروه از متخصصان کرده است: نخست کارشناسان مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهری تهران (به عنوان متولیان طرح جامع) و دوم کارشناسان سازمان نوسازی شهر تهران (به عنوان متولی نوسازی شهری). مصاحبه ها تا مرحله ی اشباع نظری (جمعا 15 مصاحبه) پیش رفت.یافته های تحقیق نشان می دهد که بر مبنای معیارهای مستخرج از آراء سیدموسی صدر (شامل معیارهای حفظ و ارتقاء وحدت در جامعه، ایجاد امکان پیشرفت برای همه انسان ها، مساوی دانستن افراد مگر به سبب برتری در تقوا، جهاد و علم، رسیدگی به امور مردم، مسئولیت پذیری همه اهالی شهر نسبت به یکدیگر، رعایت آزادی های انسانی و نهادسازی برای توانمندسازی محرومان)، راهبرد اقتصادی تراز مالی صفر در نوسازی شهری نمی تواند مبتنی بر کرامت انسانی باشد. در نهایت اینکه با عنایت به گذشت حدود 10 سال از این سند و ظرفیت پیش بینی شده در سند طرح جامع برای انجام بازنگری های پنج ساله، پیشنهاد این مقاله، اصلاح راهبرد اقتصادی نوسازی در طرح جامع شهر تهران است.

Evaluation of Human Dignity (Based on the Views of Sayyid Musa alSadr) in Urban Renovation Policies; Case of Study: Economic Strategy for Renovation in Tehran Comprehensive Plan

Urban renovation is a strategic issue in Iran urban development, and it is considered in many urban documents. The deteriorated areas of cities may cause to a variety of social and economic problems for their inhabitants. Living in such areas, may deprive residents from opportunities (such as access to educational space, access to health services, and sense of belonging to a good neighborhood), and so, distort their human dignity. For this reason, urban planners should try to define goals and strategies for renovating urban deteriorated areas. In Tehran, the comprehensive plan (approved in 2007) has identified strategies for the renovation of urban deteriorated areas. In terms of economics, the comprehensive plan of Tehran proposes a No Cost renovation strategy which means the renovation process should be realized with the municipal incomes from inside of deteriorated areas (without other incomes of municipality which are gained from rich areas of the city). Is such a strategy based on human dignity? This is the question of this research. In other words, is it consistent with the concept of human dignity to provide the budget required to support renovation in deteriorated areas through the taxes of from the place of renovation?Since human dignity is a relatively complex concept, and there may not be a complete consensus on the definition and criteria for its measurements, this paper focuses on the views of one of the major thinkers in this area. Sayyid Musa alSadr can be a good reference for defining the concept of human dignity, because he has books, speeches and even certain social attempts to address the concept of human dignity. According to the humanitarian and Islamic context of his ideas, this paper, by explaining the views of Sayyid Musa alSadr, has tried to present a theoretical framework for measuring human dignity in urban development programs. Then, based on this framework, this article evaluates the economic strategy of Tehran's renovation. In order to evaluate the urban renewal strategy in Tehran's comprehensive plan, this research has conducted a semistructured interview with two groups of experts: First, the experts of the Tehran Center for Urban Studies and Planning (as the conductor of Tehran Comprehensive Plan), and the second, the experts of the Tehran Renovation Organization (as the responsible organization for urban renewal). The interviews proceeded to a theoretical saturation (a total of 15 interviews).Research findings show that human dignity can be measured by seven criteria: maintaining and promoting unity in society, creating opportunities for progress for all human beings, considering people equal, except for superiority in piety, endeavor and science, dealing with people's affairs, responsiveness of all people to each other, the responsibility of all citizens towards each other ,human freedoms and institutionalizing the empowerment of the disadvantaged. According to these criteria, this paper shows that the economic strategy of No Cost Urban Renewal, which has been emphasized by the comprehensive plan of Tehran, cannot be based on human dignity.