تبیین مدل‌های ادراک حسی موثر بر حس تعلق به مکان در مساجد محله‌ای معاصر (نمونه موردی: مساجد محله‌ای معاصر قزوین)

مساجد در ایران از دیرباز به عنوان مهم ترین و غیرقابل رقابت ترین عنصر مذهبی شهرهای ایرانی به شمار می رفتند. متاسفانه در عصر حاضر اصول و الگوهای شکل دهنده مساجد و نگاه نمادگونه به آن، مخصوصاً در سطح مسجدهای محله ای به دست فراموشی سپرده شده است. بازیابی هویت معماری و شهرسازی ایرانیاسلامی از جمله وظایف معماران و شهرسازان معاصر می باشد؛ و این مهم از اهداف اصلی پژوهش حاضر می باشد؛ که با انجام مطالعات میدانی و تحلیل شرایط محلی از نظر نیازهای فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی طبقات موجود در محله ها، در پی محقق ساختن آن خواهیم بود. همچنین نسبت به هدف تعیین شده، یکی از مهم ترین سوالاتی که پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به آن است را؛ می توان چنین بیان نمود که آیا نظام های ارزشی طبقات مختلف اجتماعی ساکنین محله ها در افزایش حس تعلق به مساجد محله ای و همچنین افزایش رضایت مندی بین نمازگزاران این گونه مساجد تاثیرگذار می باشند. در تحقیق حاضر، به روش پیمایشی به بررسی تاثیر مدل های ادراک حسی موثر بر حس تعلق به مکان در مساجد محله ای شهر قزوین پرداخته شده است؛ و نیز پس از تبیین مدل ها و مولفه های ادراک حسی، معیارهای ارزیابی موثر بر افزایش حس تعلق به مساجد استخراج شده و پرسشنامه طبق طیف لیکرت1 تنظیم و با روش مدل یابی معادلات ساختاری2 (sem) روابط بین متغیرها و میزان تاثیر آنها در مسجد هفت درب به عنوان نمونه بافت قدیمی، و مسجد جواد الائمه به عنوان نمونه بافت جدید، تحلیل شد. یافته های تحقیق وجود رابطه معنادار بین مولفه های ادراک حسی و حس تعلق به مکان در مساجد محله ای را نشان می دهند؛ که در آن میزان تاثیر گذاری شاخصه های فرهنگی و نظام اجتماعی موجود در محله از دیگر شاخصه ها بیشتر می باشد. همچنین رعایت الگوهای حسی در طراحی عناصر تشکیل دهنده مساجد باعث افزایش حس رضایتمندی شده که این امر موجب ایجاد و تقویت الگوهای معماری حسی انطباقی در مکان های مذهبی می گردد. در نتیجه پیشنهاد می شود که به نقش مکمل گونه ساکنین محله در طراحی مساجد توجه ویژه ای گردد؛ زیرا که این مهم باعث انطباق پذیرتر شدن الگوهای معماری مساجد محله ای می شود. همچنین بازآفرینی الگوهای حسی معماری ایرانی اسلامی مساجد بی تردید در مناسبات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و در توسعه و تعمیق ارزش های دینی، نقشی حیاتی و تاثیری شگرف داشته و همچنین باعث افزایش انگیزش نمازگزاران جهت تداوم حضور در مساجد محله ای، می گردد.

The Explanation of the Influence of Sensory Perception on The Sense of Belonging to The Place in The Mosques of Contemporary Neighbourhoods (Case Study of Qazvin's Contemporary Neighborhood Mosques)

Mosques have been the oldest, most important and uncompetitive religious element of Iranian cities. Unfortunately, mosque formation patterns and principles and symbolic perception, have been forgotten recently, especially at neighborhood mosques level. recovery of IranianIslamic architectural and urbanization identity is main responsibility of architects and urban planners, and this is the main object of current research. We will look forward achieving these goals by field survey and local condition analysis of cultural, social and even economical needs of social classes of these locals. Also, considering determined goal, research looks for its answer, can be   stated as following: whether value systems of different social classes of local habitants influences belonging sense among these neighborhood mosques. In the current research, the influence of sensory perception models have been investigated on the sense of belonging to place at Qazvin city by survey method. And also after specifying models and components of sensory perception, evaluating criteria effective on increasing belonging sense to mosque, extracted, then questionnaire prepared based on Likert spectrum by Structural Equation Modeling (SEM), which it analyzed the relations among variables and their impact amount on HaftDarb mosque as an old texture and Javad Alaemah as a new texture. research findings, shows a meaningful relationship among the components of sensory perception and the sense of belonging to place at neighborhood mosques, which in it the impact of cultural indicators and social system in the neighborhood is more than other indicators. Also regarding sensory patterns in designing mosques forming elements, promotes satisfaction sense which this leads to creating and strengthening of adaptive sensory architectural patterns in religious places. As a result, it is suggested to pay special attention to residents complementary role at mosques designing, because this matter cause more adaptability about neighborhood mosques architectural patterns. Also, recreating the sensory patterns of IranianIslamic architecture of mosques undoubtedly plays a vital and significant role in developing and deepening religious values, cultural, social and economic relations and also increases the motivation of worshipers to continue attending neighborhood mosques.