پژوهشی بر کاربرد یک فرم تزیینی در کتیبه نگاری محراب های گچ بری قرن ششم تا قرن هشتم هجری در ایران

کتیبه ها، یکی از بارزترین تزیینات به کار برده شده در محراب ها به شمار می روند که همواره حضوری مستمر داشته و غالباً دربردارنده؛ آیات قرآنی، احادیث، مضامین مذهبی و هم چنین تاریخ و رقم سازندگان این آثار، هستند. محراب های گچ بری دوره سلجوقی و ایلخانی نیز، از این قاعده مستثنی نیستند و نحوه کتیبه نگاری در این محراب ها؛ دارای ویژگی های بصری متعددی است که از جمله آن ها می توان به؛ کاربرد یک حرف/کلمه یا فرم تزیینی، در زوایای 45 درجه کتیبه های موجود در حاشیه دورتادور محراب ها، اشاره نمود. لذا این پژوهش، با هدف معرفی انواع این حروف/ کلمات یا فرم های تزیینی در کتیبه های محراب های گچ بری قرون ششم تا هشتم هجری و مقایسه آن ها با یکدیگر، شکل گرفته است. در راستای دستیابی به این هدف، پرسش اصلی این پژوهش چنین است: انواع این فرم تزیینی در کتیبه نگاری محراب های گچ بری دوره سلجوقی و ایلخانی کدام است و چه شباهت ها و تفاوت هایی در تنوع این فرم تزیینی و نحوه کاربرد آن، وجود دارد؟ روش یافته اندوزی بر اساس پژوهشی میدانی (عکاسی – طرح خطی1 تصاویر) و با استناد به منابع مکتوب انجام شده که به روش تاریخی- تطبیقی، به تحلیل داده های بدست آمده از نمونه های مطالعاتی می پردازد. نتایج حاصله، که از بررسی 22 محراب گچ بری تاریخ دار یا منسوب به دوره سلجوقی و ایلخانی (دارای حرف/ کلمه یا فرم تزیینی) به دست آمده، حاکی از آن است که؛ در هر دو دوره، استفاده از کلمه شبه «لا» یا فرم تزیینی در زوایای 45 درجه کتیبه حاشیه محراب ها رواج دارد که بخش تزیینی غالباً گره خورده و به شکل «مثلث»، «مربع/ مستطیل» یا «دایره»، است. این فرم، هم به صورت مستقل و گاه در ارتباط با کادر حاشیه، تعبیه شده و معمولاً به لحاظ تزیینات و ساخت و ساز خود، با حروف کتیبه قرابت دارد. هم چنین بر اساس نمونه های مطالعاتی به نظر می رسد که کمیت استفاده از این فرم تزیینی و تنوع آن، در محراب های دوره ایلخانی نسبت به دوره سلجوقی بیشتر است.

A Study of the Function of a Decorative Form in the Inscriptions of the Stuccoed Mihrabs Created during the 12th and 14th centuries

Man has always been from the beginning of creation, with the Elimination of the name of the shelter challenge was to hand. Humans have always had a place and environment need to protect themselves from the invaders and the conditions in the harbor. Early human, from the beginning, a kind of natural caves that meet this need, were chosen. With the passage of time and the more familiar with different aspects of the human surroundings and his innate needs, sought to find the answer to this need. After the historical epochs, one of the tools and features found in natural, long step in to resolve their needs. He was able to remove this human place, making renewable way. In order to solve this crisis, due to being interdisciplinary research, beginning with the heuristic method and citation study, understanding the factors influencing the culture as well as religious influences on space rsaquo;s body home. Then with the examination and investigation of a few examples of the Qajar era homes in the city of Ardabil, the understanding of the cultural values of the Islamic world view that the architectural pattern (figure House) leads.Continue to mention the cultural values of the Islamic world view of influencing the housing and manifestation of these values in the space of a home had reviewed in this research were discussed, which is as follows: Veilcooperationcleanlinesscontentmentpivot and obey Godhumility. Veil, had split the housing in the form of directions (vestibule), the definition of communication spaces, using distinct entrance door, observe the hierarchy of public space and access to a private, defined and limited communication with the external environment as well as easy access to spaces at will. Cooperation, in a book review about homes had space devoted to communicating with neighbors and devote the best space (from the King) has been flashed to the guests.The purity of the two means physical and mental form, with the placement service is out of the House, the embedded space for shoes, Ken (entrance porch), the presence of flowers and plants and the proper utilization of light and air as well as the presence of water in the chart space dock. Contentment with regard to the dimensions of the external body proportions (thumb), pay attention to the dimensions of the Interior proportions, simplicity of form and the correct investment of mass to reduce energy consumption in buildings is reviewed on the form. Pivot and obey God in the House had reviewed, with addressing abstract decorations (induce spiritual sense) in the atmosphere inside the building, and pay attention to the apparent manifestation of worship, space allocation. Humility also according to abstain from panache and align with the environment by machines (abstain from physical personhood) appeared. Finally, with the cultural values of the referenced in the measurement of the House in the town of Ardabil, Qajari results showing acceptable adherence to these principles and values of homes of Islamic culture. In the end, with the understanding of these factors and values can be used to regenerate the rich architecture and culture from the past of this land.