بررسی تاثیرات نامتقارن شوک‎های قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران

اتکای بیش ‎از ‎اندازۀ کشورهای صادرکنندۀ نفت به درآمدهای نفتی و تک‎پایگی اقتصاد، از نظر اقتصاددانان پدیده‌ای نامطلوب به ‎شمار می‌رود. نامطلوب‎بودن این پدیده عمدتاً ناشی از برونزا‎‎بودن قیمت نفت برای این کشورها و تاثیرات عمیق افزایش یا کاهش ناگهانی قیمت نفت در بازار‎های جهانی بر اقتصاد این کشورهاست. در این مقاله، آثار بروز تغییرات پیش‎بینی‎نشده و برونزا در قیمت‎های جهانی نفت، که از آن به‎عنوان شوک نفتی یاد ‎می‎شود، روی چهار متغیر کلان اقتصادی ایران شامل نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم، نرخ رشد مخارج عمرانی دولت و نرخ رشد مخارج جاری دولت، با استفاده از الگوی خود‎رگرسیون‎ برداری ساختاری طی دورۀ 1369 تا 1387 و مبتنی بر داده‌های فصلی مورد بررسی قرار گرفته ‎است. نتایج حاصل در خصوص فرضیۀ اصلی تحقیق مبنی بر عدم ‎تقارن تکانه‎های مثبت و منفی، دلالت بر آن دارد که تاثیرات تکانه‎های منفی به صورت کاهش رشد اقتصادی به مراتب بیشتر از تاثیرات تکانه‎های مثبت به صورت افزایش رشد اقتصادی بوده است. همچنین، متغیر نرخ تورم و نرخ رشد مخارج جاری دولت نیز در پاسخ به شوک‎های مثبت و منفی، رفتار کاملاً نامتقارن از خود نشان‎ می‎دهند، به‎گونه‌ای که شوک منفی قیمت نفت در مقایسه با شوک مثبت، اثر بیشتری بر این متغیرها دارد. اما، در خصوص متغیر نرخ رشد مخارج عمرانی دولت، نتایج از اثرگذاری بیشتر شوک‎های مثبت بر رفتار این متغیر نسبت به شوک‎های منفی حکایت دارد.

Asymmetric Effects of Oil Price Shockson Iran’s Major Economic Variables

Too much reliance on oil incomes in oilexporter countries is considered by economists as an undesired phenomenon. The phenomenon is undesirable because of exogenous nature of the oil price for these countries and the severe effects of sudden changes in the world oil price on the economy of such countries. This paper is an attempt to study the effects of unpredicted and exogenous changes of oil prices known as oil shocks during 1990 and 2008 on four major variables of Iran’s economy including economic growth, inflation rate and growth rates of government’s current and capital expenditures. For this purpose, Structural Vector Autoregressive Model and seasonal data are used. The results regarding the main hypothesis of the research about asymmetry in the effects of positive and negative shocks reveal that the effect of negative shocks in form of decrease in economic growth is quite greater than that of positive shocks in form of increase in economic growth. Also, the inflation rate and government’s current expenditure growth rate show an asymmetric reaction to positive and negative shocks, in a way that the negative shocks of oil price has more effect on the said variables than the positive shocks.  However, for the government’s capital expenditure growth rate, the results indicate that positive shocks are more effective on the reaction of this variable.