تحلیل قابلیت عقود انتفاعی در نظام تامین مالی خرد اسلامی با استفاده از روش تاپسیس فازی

در دو دهه اخیر صنعت تامین مالی خرد با هدف توانمندسازی طبقه فقرای جامعه، هم از لحاظ تعداد مشتریان، هم از لحاظ تعداد و انواع ارائه‌دهندگان خدمات و هم از لحاظ روش‌ها و فرآیندها، به صورت فزاینده‌ای رشد داشته ‌است. امروزه تامین مالی خرد متعارف عمدتا بر اساس قرارداد قرض با بهره انجام می‌شود. با توجه به حرمت ربا در اقتصاد اسلامی، لازم است در ارائه تامین مالی خرد اسلامی از عقود مختلفی که در نظام مالی اسلام وجود دارد، استفاده شود. از مهم‌ترین و پرکاربردترین عقود برای این منظور عقود انتفاعی اعم از عقود مبادله‌ای و عقود مشارکتی است. سوال مهمی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که کدام یک از انواع عقود انتفاعی، جهت توسعه فعالیت‌های تامین مالی خرد اسلامی مناسب‌تر از بقیه عقود هستند؟ پاسخ به این پرسش، نخست نیازمند شناسایی شاخص‌های عقود مناسب برای استفاده در نظام تامین مالی خرد اسلامی است. تحقیق حاضر درصدد است ضمن شناسایی شاخص‌های مذکور، با استفاده از روش تاپسیس فازی به عنوان یکی از روش‌های موجود در رویکرد تصمیم‌گیری چندشاخصه، به اولویت‌بندی عقود انتفاعی از حیث کارآمدی استفاده در نظام تامین مالی خرد اسلامی بپردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد حداقل نه شاخص برای این موضوع وجود دارد. همچنین نتیجه اولویت‌بندی حکایت از آن دارد که به ترتیب عقود مرابحه، جعاله و اجاره مناسب‌ترین عقود انتفاعی جهت استفاده در نظام تامین مالی خرد اسلامی می‌باشد.

Analysis of Capacity of Profit-making Contracts in Islamic Microfinance System using Fuzzy TOPSIS Method

In the last two decades, the microfinance industry has grown exponentially both in terms of the number and types of customers and service providers and in terms of methods and processes, with the goal of empowering the poorest people. Today, conventional microfinance is mainly based on a loan agreement with interest. Considering the prohibition of Riba in Islamic economics, it is necessary to use the Islamic contracts for microfinancing. Profitmaking contracts, including Mubadala (exchange) and Musharakah (participation) because of their specific characteristics, can be used in this regard. However, the question to be asked here is which of the various types of these contracts are more appropriate for the development of Islamic microfinance activities? To answer this question first needs identifying the criteria for desirable contracts in microcredit system. In this paper, first we study the most important criteria and then we use them to ranking profitmaking contracts according to applicability in Islamic microfinance system using fuzzy TOPSIS as one of the MCDM techniques. According to results there are 9 important criteria for this issue in microcredit system. Also the results show that, Murabaha, Jua’ala and Ijara are the most sutibale contracts for microcredit, respectively.