شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعۀ شهری با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر کرج)

امروزه نگاه متفاوت به آینده باعث شده که انسان هوشمند به دنبال یافتن آینده نباشد، بلکه با بهره‌گیری از ابزارهای گوناگون آینده مطلوب خود را بسازد. از سوی دیگر الگوی جدید اسکان بشر، مناطق کلان‌شهری، به‌واسطۀ ویژگی‌ها و پیچیدگی‌های چندوجهی، شرایطی ایجاد نموده که عمدتاً معایب این‌گونه از سکونت‌گاه‌ها بر محاسن آن پیشی می‌گیرد. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع که یکی از روش‌های متداول و مورد پذیرش آینده‌نگاری است، با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک به تحلیل مولفه‌های توسعۀ کلان‌شهر کرج پرداخته است. بدین منظور ابتدا 37 مولفه از میان اسناد فرادست استخراج شده و با استفاده از روش دلفی مدیران، ماتریس اثرات متقاطع مولفه‌ها تشکیل گردیده است. سپس با استفاده از میانگین‌گیری 15 ماتریس به‌دست‌آمده، ماتریس نهایی تشکیل شده و از طریق نرم‌افزار میک‌مک نسبت به تحلیل آن اقدام شده است. بر اساس نتایج مدل، کلان‌شهر کرج سیستمی ناپایدار بوده و «ساماندهی محورهای ویژه گردشگری با استفاده از کیفیت‌های محیطی و کریدورهای دید و منظر» و تا حدودی «توسعۀ مجموعه‌های کارکردی مختلط پیرامون ایستگاه‌های مترو و قطار شهری» به‌عنوان عوامل تنظیم‌کننده عمل می‌نمایند. هیچکدام از مولفه‌های توسعۀ کرج از نگاه مدیران، به‌عنوان عامل هدف قابل تعریف نمی‌باشد. این مسئله نشانگر چندجانبه بودن مسئلۀ توسعۀ کلان‌شهر کرج از نگاه مدیران است. «توسعۀ زیرساخت‌های الکترونیک شهری» و «ایمن‌سازی شهر در مقابل حوادث غیرمترقبه» در وضعیت بسیار نزدیک به محور مخاطره (ریسک) قرار دارند. «توسعۀ صنعت گردشگری» و «توسعۀ درونی (میان‌افزا) شهر» بیشترین میزان تاثیرگذاری بر فرآیند توسعۀ کلان‌شهر کرج را خواهند داشت.