بررسی انسجام درونی محله های شهری در شهرهای اسلامی و تقابل آن با پروژه های نوسازی شهری، نمونه محله عامل شهر مشهد

فضا در شهر اسلامی، مجموعه‏ای در هم تنیده از سه ساحت کالبدی، ذهنی و معنوی است که با اتکال به ساحت های وجودی انسان شکل می‏یابد. در واقع، انسجام درونی فضا، حاصل هم گامی ساحت های فوق با یکدیگر است. ارتباط متقابل فضای ذهنی ساکنان و فضای کالبدی که در درجه اول متاثّر از تعالیم و دستورات آسمانی است، شکوفایی فضای معنوی و ارتباط با عالم معنا را به همراه دارد. این رویه، اصل حاکم بر خلق فضا، در شهر اسلامی است. این مطالعه به شکل ویژه به بررسی انسجام درونی محله ها در قالب ارتباط فضای ذهنی و تغییرات فضای کالبدی در محله عامل شهر مشهد می‏پردازد که تغییرات گسترده کالبدی در اثر اجرای پروژه مجد که با هدف نوسازی بافت محله انجام شده است، از ویژگی های آن به شمار می‏آید. برای این منظور، ضمن تدوین چارچوبی نظری جهت بررسی انسجام درونی فضا در شهر اسلامی و ضمن تکمیل 144 پرسش نامه از خانوارهای ساکن در محله در قالب 24 متغیر و استفاده از آزمون های آماری ویل‏کاکسون و رگرسیون ترتیبی، فضای ذهنی ساکنان محله در قبل و بعد از اجرای پروژه سنجش شد. نتایج این بررسی نشان داد که با توجه به بهبود کالبد محله، به دلیل انطباق نداشتن فضای ذهنی ساکنان، درباره ویژگی های اجتماعی- فرهنگی، امنیتی و بهداشت و سلامت محله با تحولات کالبدی صورت گرفته، میزان انسجام درونی و تمایل به ماندن در محله کاهش یافته است.