سرمایه اجتماعی، توانمندسازی زنان حاشیه نشین و بازار کار شهری مطالعه موردی: جامعه زنان محلّه های اسکان غیر رسمی تبریز

بر اساس ادبیات موجود، سرمایه اجتماعی عبارت است از مجموعه ای از هنجارها و قوانین و شبکه های غیر رسمی که همراهی، اعتماد و کنش جمعی برای به دست آوردن کالای عمومی را فراهم می کند و شامل جنبه هایی از ساختار اجتماعی است که کنش جمعی را تسهیل می کند و منابعی را جهت دست یابی مردم به اهدافشان در اختیار آنها می گذارد. پروژه-های توانمند سازی بانک جهانی که از اواخر دهه 1980 در بسیاری از کشورهای جهان سوم به اجرا گذاشته شده است، به دنبال آن است تا با نگرش غیر تقلیل گرایانه فرا کالبدی و ادغام مسایل فرهنگی و اجتماعی- اقتصادی، تحول و پویایی اجتماعات محلی را بر مبنای شبکه های اجتماعی محلی پیش ببرد. نسبت جنسی در سکونت گاه های غیر رسمی تبریز 104 است. بنابراین؛ حجم عظیم جمعیت سکونت گاه های غیر رسمی شهر تبریز را زنان تشکیل می دهند که با توجه به نگرش-های فرهنگی مرد سالارانه از بسیاری از فرصت های شغلی و ورود به بازار کار شهری محروم مانده اند. متوسط نرخ مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی کلان شهر تبریز 82/8 درصد است که این میزان در محلّه های اسکان غیر رسمی مورد بررسی (ملا زینال، احمد آباد، خلیل آباد، سیلاب) 6/5 درصد است. حضور مداوم آنها در فضای جغرافیاییِ اسکان غیر رسمی زمینه تولید سرمایه اجتماعی را فراهم کرده است که به منظور توانمندسازی جهت ورود به بازار کار شهری، نیازمند مکانیسم های منعطف و تسهیل کننده هستند. ماهیت متاخر بازار کار شهری نیز تا حدودی به این موضوع واقف شده و با قراردادهای فرعی فرصت هایی را برای تشکیل کسب و کارهای کوچک مبتنی بر نظام کار خانگی یا تعاونیِ مکان- مبنا فراهم ساخته است. این مقاله به امکان سنجی سرمایه اجتماعی در توانمند سازی و تشکیل نظام های کار نو در میان جامعه زنان سکونت گاه های غیر رسمی جهت ورود به بازار کار شهری می پردازد. انعطاف بازار کار شهری در برابر کار آفرینی گرایی اجتماعات محلّی ناشی از گذار به انباشت انعطاف پذیر در نظام اقتصادی–اجتماعی بزرگ تر است. موضوع مقاله در چارچوب نظری پسافوردیسم و گذار به انباشت انعطاف پذیر بحث شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین سرمایه اجتماعی جامعه زنان محلّه های اسکان غیر رسمی تبریز که تولید و تداوم آن مسبوق به حضور ایشان در فضای جغرافیایی همسان است و توانمند سازی آنها برای ورود به بازار کار منعطف و کارآفرینی مبتنی بر تعاونی مکان– مبنا رابطه معنی داری وجود دارد.