ارزیابی مولفه‌های موثر بر شکل‌گیری فرم و هندسه فضاهای شهری به‌منظور افزایش حضور پذیری سالمندان (نمونه موردی: منطقه یک شیراز)

سالمندان نیازهای متفاوتی نسبت به دیگر گروه‌های سنی جامعه دارا هستند که کمتر به این نیازها در فضاهای شهری توجه شده است. با توجه به مفهوم همه‌شمول بودن فضاهای شهری، سالمندان نیز ازجمله اقشار موردتوجه در جامعه می‌باشند که کمتر مطالعه‌ای بر حضور آن‌ها در محیط‌های عمومی پرداخته است. این پژوهش باهدف بررسی مولفه‌های موثر بر شکل‌گیری فرم و هندسه فضاهای شهری، در پی افزایش حضور سالمندان در این‌گونه مکان‌ها می‌باشد. به‌منظور انجام این مطالعه در میان محلات مختلف در کلان‌شهر سالمند پذیر شیراز، محله سردار جنگل با توجه به جمعیت بیشتر سالمند در منطقه یک به‌عنوان نمونه آماری برای تحلیل کمی انتخاب شد. با توجه به چهارچوب مفهومی مطالعه، داده‌ها در سه حوزه امنیت، کالبد و اجتماع مورد تجزیه‌وتحلیل آماری قرارگرفته‌اند. در تجزیه‌وتحلیل استنباطی با استفاده از آزمون فریدمن، شاخص عزت‌نفس و احترام بیشترین و شاخص آشنایی کمترین مطلوبیت را به‌منظور حضور پذیری سالمندان در محله دارا می‌باشد. مقایسه تطبیقی نتایج با مطالعات گذشته نشان داد که دو متغیر شادکامی و امیدواری که از زیرشاخه‌های مطرح در بحث عزت‌نفس سالمندان می‌باشند بیشترین اثر در استفاده سالمندان از فضاهای شهری دارا می‌باشند. اگرچه در مطالعات گذشته به اهمیت متغیرهایی همچون آشنایی به منطقه، نسبت ارتفاع به پهنه، مقیاس انسانی و تعلق به محیط اشاره‌شده است، نتایج مطالعه نشان‌دهنده اولویت کمتر این شاخصه‌ها در بین سالمندان می‌باشد. به‌منظور بهبود وضعیت فعلی و  افزایش حضور پذیری سالمندان با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، تقویت هندسه فضاها برای مکث و گرد هم آمدن سالمندان، توجه به خط آسمان برگرفته از فرم و هندسه ساختمان‌ها در کوی‌های منتهی به خیابان‌های اصلی محله پیشنهادشده است.

evaluation of components influencing the form and geometry of urban spaces towards more attendance of the elderly: district one of shiraz as case

introduction the challenges and problems that cities are currently facing, have caused the loss of identity, decrease in attendance, vitality, and the crisis of social-spatial disintegration. moreover, since many retirees and elderly have migrated to shiraz metropolis from other cities of iran, the elderly population of this city has increased. these two issues have made shiraz one of the old cities of iran in terms of the age of its residents. despite the aging population of this city, the urban form has not been considered in urban projects to accommodate the elderly in this city. that is, ignoring the needs of the elderly in district 1 of shiraz metropolis and the lack of suitable urban spaces for the presence and activity of the elderly in the neighborhoods of this district can lead to social deterioration and a reduction in their useful life. this in turn will be a threat to the life expectancy of iranians. this research explored the status quo of the selected neighborhood in district 1 of shiraz and then explored effective strategies and policies in improving the presence of the elderly in urban spaces.method this applied research used descriptive-analytical method. library and field methods were used to collect the required data. from among the proposed areas and considering the maximum number of elderly located in the district 1, and also considering the desired criteria, a questionnaire of the analytic hierarchy process (ahp) was prepared and evaluated by urban specialists. then, it was evaluated by topsis (technique for order preference by similarity to ideal solution), expert choice, and spss. finally, a district was selected for evaluating its current situation in terms of the presence of the elderly. cochran’s formula was used to calculate the number of needed questionnaires, which was measured to be 266. therefore, 270 questionnaires were distributed among the elderly of sardar jangal, shiraz.