مدیریت تامین مالی شهر و اقتصاد سیاسی شهری جدید (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)

افزایش جمعیت شهری و گسترش سطح انتظارات مردم، نیازمند خدمت رسانی مناسب شهرداری به شهروندان و بالتبع گسترش منابع مالی و درآمدی شهرداری هاست. تغییر شیوه های سنتی تامین مالی و قطع کمک های دولتی به شهرداری کلان شهرهای کشور بر اساس طرح خودکفایی شهرداری ها و پس از آن اجرای سیاست تعدیل اقتصادی و کوچک سازی دولت در اوایل دهه 1370، منجر به روی آوری شهرداری ها به درآمد حاصل از فروش مازاد تراکم گشت. شهرداری مشهد نیز با حضور سالانه حدود 27 میلیون نفر زائر در کنار جمعیت 5/3 میلیونی شهر برای خدمت رسانی، نیازمند تامین مالی هزینه های ماهانه (جاری عمرانی) چند صد میلیاردی شهر می باشد که بدان جهت، همچون دیگر کلان شهرهای ایران به درآمدهای ناپایداری نظیر فروش تراکم و عوارض ساختمانی وابسته است. هدف این پژوهش بررسی نظام تامین منابع مالی شهرداری مشهد و اقتصاد سیاسی جدید ناشی از آن است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است، داده های نظام مالی و درآمدی با روش اسنادی و مولفه های اقتصاد سیاسی ناشی از آن با روش شبه دلفی (مصاحبه با خبرگان و نخبگان) تهیه شده و میزان اثرگذاری و شدت تاثیرپذیری با مدل دیمتل پردازش شده است. نتایج تحقیق نشانگر اتکا مالی شهرداری مشهد به درآمدهای ناپایدار ناشی از عوارض ساختمانی و زمین بخصوص فروش تراکم مازاد ساختمانی است. تحلیل اقتصاد سیاسی این پدیده نشانگر ایجاد اقتصاد سیاسی جدید مبتنی بر اعطای مجوزهای رانتی به زمین های شهری بعنوان پایه اصلی درآمدی شهرداری های کشور شده است، بگونه ای که فروش مازاد تراکم را می توان به مثابه توزیع رانت اقتصادی در نظر گرفت.

Financing Management of Cities and Modern Urban Political Economy (Case Study: Mashhad Metropolis)

Boost in urban population and people’s increasing expectations necessitates proper municipal services to citizens, which itself requires suitable financial resources and revenues of municipalities. Such factors as change of oldfashoned methods of financing, cutting governements’ financial aids to municipalities of metropolices which were done based on selfsufficiency plan of the organization, and executing moderating policies and government downsizing in early 1990 resulted in municipalities’ revenues through selling extra bulding density. Hosting yearly about 27 million pilgimes and having 3.5 milion citizens in need of services, Miinicipaity of Mashhad needs a budget of hundreds of billion tomans monthly for current and building expenditures. Therefore, it has to resort to unstaible revenues like selling buliding density and building charges like other municipalities of Iran. The study aimed at exploring the financing system of Mashhad Municipality and the new political ecomony resulted from it. The study applied a descriptiveanalytical method, and gathered the data on the financing and revenue system using documents. The elements of political ecomonomy were obtained through Delphi method (interview with experts and elites), and the effectiveness and the intensity of the influences were measured bty DEMATEL method. The results showed the financial dependence of the municipality of Mashhad upon the unstaible revenues obtained from lands and construction tolls, especially selling extra building density. Analyzing the political economy of the phenomenon showed that making a new political economy on giving rent permits to urban lands is the main way of revenue of municipalities in Iran, so that it could be said that selling extra building density is a kind of economic rent.