تقابل پایداری ابرپروژه‌های شهری: ارزیابی پایداری پروژه‌های بزرگ‌مقیاس در شهر مشهد

ابرپروژه‌های شهری طی دو دهه اخیر در شهرهای بزرگ ایران از جمله شهر مشهد گسترش یافته‌اند. این پروژه‌ها که عمدتاً مبتنی بر رویکرد مشارکت بخش خصوصی و عمومی تعریف می‌شوند، در راستای تحریک توسعه شهر، ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلات نوین و برتر شهری و ارتقا جایگاه شهر تعریف می‌شوند. علی‌رغم آثار مثبتی که از این پروژه‌ها در حوزه برندسازی، ارتقای مکانی و اصالت‌بخشی گزارش شده است، این پروژه‌ها به دلیل تبعات مختلف اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی و محیطی با انتقادات گسترده‌ای روبه‌رو بوده‌اند. با توجه به تضاد نگرش‌های موجود، ارزیابی نحوه انطباق آن‌ها با اهداف توسعه پایدار ضرورت می‌یابد. این مقاله به ارزیابی سه نمونه از ابرپروژه‌های شهر مشهد شامل پروژه نوسازی مجد، نوسازی شهدا و توسعه منطقه گردشگری سپاد براساس ابعاد چهارگانه توسعه پایدار شامل شکوفایی اقتصادی، سرزندگی فرهنگی، ارتقای اجتماعی، تاب‌آوری زیست‌محیطی می‌پردازد. رویکرد پژوهش، به‌کارگیری روش نمونه مطالعاتی و نظرسنجی از طریق توزیع 387 پرسش‌نامه (بین کارشناسان مدیریت شهری، مالکین و بهره‌برداران مرتبط با پروژه) با پایایی 0.94 است. تحلیل نتایج با استفاده از تکنیک چرخه‌های پایداری، نشان داد که ابرپروژه‌های شهری در غالب شاخص‌های مدنظر برای پایداری به‌خصوص ابعاد اجتماعی و محیطی نامطلوب هستند. حجم بالای مهاجرت‌های ناخواسته، ناهماهنگی سازمانی و اداری در اجرای پروژه‌ها، کم‌توجهی و خوش‌بینی به مسائل فنی و مالی در اجرای پروژه و عدم توجه به خواست ساکنان، تقاضای بازار و طراحی پایدار از دلایل عدم موفقیت این پروژه‌ها است.