زیرواحدهای گیرنده‌‌های گاما ‌آمینو بوتیریک اسید و نقش آن‌ها در اختلالات عصبی

مقدمه: گاما ‌آمینو بوتیریک اسید (gaba) مهم‌ترین انتقال دهندۀ عصبی مهاری در سیستم عصبی مرکزی است و نقش مهمی در هماهنگی شبکه‌های عصبی موضعی و عملکرد نواحی مغزی ایفا می‌کند. انتقال دهندۀ عصبی gaba در مغز توسط مسیر متابولیکی خاصی به نام‘gaba shunt’ ساخته می‌شود و نمی‌تواند از سد خونی- مغزی عبور کند. gaba دارای سه نوع گیرندۀ gabaa، gabab و gabac می‌باشد که به ‌طور‌ کلی در دو گروه یونوتروپیک و متابوتروپیک دسته‌بندی می‌شوند. گیرنده‌های gabaa و gabac از نوع گیرنده‌های یونوتروپیک هستند که به صورت کانال یونی دریچه‌دار وابسته به لیگاند عمل می‌کنند. با اتصال لیگاند به این گیرنده‌ها، یون کلر وارد سلول عصبی می‌شود، پتانسیل غشای سلول را منفی‌تر می‌کند و در نتیجه مانع از ایجاد پتانسیل عمل جدید می‌شود. گیرنده‌های gabaa به صورت هتروپنتامری از هشت نوع زیر واحد α، β، γ، δ، ε، θ، π و ρ هستند که بعضی از زیرواحدها نیز بیش از یک ایزوفرم دارند. بیان زیر واحدهای α1، β2 و γ2 در گیرندۀ gabaa در مغز بیشترین فراوانی را دارد. گیرنده‌های gabac فقط از زیرواحدهای ρ تشکیل شده‌اند. گیرنده‌های متابوتروپیک gabab از نوع گیرنده‌های جفت شونده با g- پروتئین هستند و از طریق پیامبر ثانویه باعث کاهش ورود کلسیم به داخل سلول، افزایش خروج پتاسیم و یا کاهش سطح آدنوزین مونوفسفات حلقوی می‌‌شوند. گیرنده‌های gabab به صورت هترودایمری از دو زیر واحد gabab1 و gabab2 می‌باشند. تغییرات بیان گیرندۀ gaba با ترکیب زیرواحدی خاصی در نواحی مختلف مغز می‌تواند سبب ایجاد اختلالات عصبی مانند اسکیزوفرنی، صرع، اضطراب، اختلال خواب و اوتیسم ‌شود. نتیجه‌گیری: با شناخت تنوع ساختار زیرواحدی گیرنده‌های gaba در نواحی مختلف مغز، می‌توان درمان موثرتری را برای بیماری‌های عصبی مختلف ارائه نمود.